6. 6. Dadl y Ceidwadwyr Cymreig: Etifeddiaeth Iechyd y Cyhoedd o Ewro 2016

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:32 pm ar 15 Mehefin 2016.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mohammad Asghar Mohammad Asghar Conservative 4:32, 15 Mehefin 2016

(Cyfieithwyd)

Diolch, Ddirprwy Lywydd. A gaf fi ddechrau drwy longyfarch Cymru ar ennill ei lle yn Ewro 2016—y bencampwriaeth bêl-droed fawr gyntaf o bwys i ni fynd drwodd i’w rowndiau terfynol ers Cwpan y Byd yn Sweden yn 1958? Mae wedi cymryd bron i hanner canrif i gyflawni’r nod hwn ac mae’n nod gwych a hoffwn longyfarch y tîm, y rheolwyr a phawb a wnaeth ymdrech i fod yno. Rwy’n gobeithio y byddant yn ennill yfory yn erbyn Lloegr.

Mae pob digwyddiad chwaraeon mawr yn cynyddu diddordeb pobl mewn cymryd rhan mewn chwaraeon. Mae Llywodraeth Cymru wedi methu ag adeiladu ar symbyliad llwyddiant chwaraeon Cymru. Mae strategaethau megis ‘Dringo’n Uwch’ a ‘Creu Cymru Egnïol’ yn llawn bwriadau da, ond mae cyfraddau anweithgarwch yn dal i fod yn uchel.

Mae’r nifer sy’n gwneud ymarfer corff yn parhau i fod yn gysylltiedig â ffactorau economaidd-gymdeithasol, ac ni cheir cynnydd yn y nifer sy’n cymryd rhan mewn chwaraeon ymhlith grwpiau sy’n agored i niwed. Mae hyn wedi cael effaith andwyol ar iechyd y cyhoedd yng Nghymru. Cadarnhaodd canlyniadau arolwg iechyd Cymru yn 2015 mai iechyd yw’r her fwyaf y mae Llywodraeth Cymru yn ei hwynebu o hyd. Mae Cymru’n wynebu argyfwng iechyd cyhoeddus gydag oddeutu 60 y cant o oedolion yn cael eu hystyried yn rhy drwm a thua’u chwarter yn ordew. Ond mae rhywfaint o newyddion da yn yr arolwg hefyd, Ddirprwy Lywydd. Mae nifer yr oedolion sy’n smygu wedi gostwng i 19 y cant ac mae goryfed mewn pyliau hefyd wedi gostwng. Fodd bynnag, mae’r darlun cyffredinol o iechyd ein cenedl yn un llwm. Mae cyfraddau cynyddol o ordewdra wedi arwain at gynnydd mewn diabetes math 2, ac mae cyfraddau canser a chlefydau’r galon wedi cynyddu.

Ers 1996, mae nifer y bobl sy’n byw gyda diabetes yng Nghymru wedi mwy na dyblu. Mae dros 180,000 o bobl yng Nghymru bellach yn dioddef o ddiabetes ac mae’n cynyddu. Os na wnawn unrhyw beth, Weinidog, yn 2025, bydd bron i 300,000 o bobl â diabetes. Am ffigur syfrdanol. Mae’n rhaid i chi annog ein pobl. Pan oeddwn yn ifanc, roeddwn yn rhedwr pellter hir, fe es am rediad fflam Olympaidd yn ôl adref, a gallaf eich sicrhau, rwy’n 70 mlwydd oed a dyna yw’r ffrwyth rwy’n ei fedi yn awr mewn gwirionedd. Rwy’n cynghori pob unigolyn a phob teulu yn y wlad hon i annog eu plant i gymryd rhan mewn chwaraeon—dyna’r rysáit gorau ar gyfer hirhoedledd. Gallaf eich sicrhau bod y cyngor hwn i bob teulu yn werth mwy na gwario miliynau a biliynau o bunnoedd ar chwaraeon.

Ond mewn chwaraeon hefyd, peth arall sy’n hanfodol iawn yw diogelwch i’n plant. Mae’n hollbwysig. Gallaf eich sicrhau, Weinidog, fod tri maes y byddaf yn sôn amdanynt yn awr y bydd yn rhaid i chi gymryd camau yn eu cylch. Un yw sicrhau bod ein plant yn cael mynediad am ddim i gaeau chwarae. Rhaid cael ffïoedd is i leoliadau chwaraeon. Mae cynghorau lleol yn dyblu’r ffïoedd ar gyfer naill ai criced, pêl-droed, rygbi neu beth bynnag ydyw. Nid wyf eisiau dibynnu ar ffigurau, ond gallaf eich sicrhau, yn y blynyddoedd diwethaf, mae’r symiau a godir am y caeau hyn wedi treblu ac mae’r plant yn gadael chwaraeon—yn enwedig lleiafrifoedd ethnig—am na allant eu fforddio.

Rhif 2, hefyd, yng Nghymru, rhaid i ni ddeddfu bod yn rhaid i’r holl siopau cadwyn bwyd cyflym hyn ddefnyddio colestrol isel neu safon isel o golestrol yn eu holew. Nid yw’n ddigon da fod faniau byrgyrs yn parcio y tu allan i’n hysgolion cynradd ac uwchradd. Dylid rhoi diwedd ar hynny hefyd.

Hefyd, y trydydd, sy’n bwysig iawn—yn y misoedd diwethaf, rwyf wedi gorfod mynd i’r ysbyty i weld etholwyr ac aelodau o’r teulu. Yr hyn a welais yno yn y ffreuturau, yn y bwyty, mewn ysbytai, ysbytai’r GIG—roedd ansawdd y bwyd yn wych, ond câi’r siocled, yr hufen iâ, y sglodion wedi’u ffrio a phopeth eu rhoi’n garedig gan y staff, ond nid yw hynny’n ddigon da. Nid yw hynny mewn gwirionedd yn cyfleu neges iach i’r bobl hyn, ond mewn gwirionedd, mae’n effeithio’n gwbl groes i hynny ar bobl. Rwyf wedi adnabod pobl sy’n mynd i’r bwytai hyn i gael bwyd am mai dyna un man lle y gall pobl gael bwyd da iawn am bris rhesymol iawn, ond byddwn yn gofyn i’r Gweinidog wneud yn siŵr fod y bwyd y mae ein hysbytai yn ei gaffael yn iach, a’u bod yn prynu bwydydd a chynnyrch lleol.

Hefyd, mae yna feysydd eraill penodol, Weinidog, y—. Canlyniad yr arolwg iechyd roeddwn yn sôn amdano yn 2015—fodd bynnag, mae’r darlun cyffredinol yn llwm o ran iechyd ein cenedl: cyfraddau cynyddol o ordewdra ac afiechyd. Cynyddodd digwyddiadau chwaraeon ddiddordeb y bobl sy’n cymryd rhan mewn chwaraeon. Mae Llywodraeth Cymru wedi methu ag adeiladu ar symbyliad llwyddiannau chwaraeon yng Nghymru. Weinidog, gwn nad oes amser, ond mae angen mwy o amser ar y ddadl hon i fwydo i mewn mai chwaraeon yw un o’r pethau gorau er lles ein hiechyd cenedlaethol. Diolch.