Diolch, Ddirprwy Lywydd. A gaf fi ddiolch i’r Gweinidog am ymateb i’r ddadl a diolch i bawb sydd wedi cymryd rhan yn y ddadl y prynhawn yma, a dymuno’n dda i’r Gweinidog yn ei phortffolio newydd? Rydym wedi cael cyfres o ddadleuon y prynhawn yma. Yn amlwg, cawsom y ddadl Ewropeaidd fel dadl y meinciau cefn, ac rydym yn mynd i gael y ddadl ar Fil Cymru ar ôl hyn. Mewn gwirionedd, os edrychwch ar rai o’r pwysau yn y ddadl hon—iechyd y cyhoedd, bom amser diabetes a hefyd y rôl bwysig y mae chwaraeon yn ei chwarae yn sbarduno datblygiad economaidd mewn rhannau o Gymru—mae llawer o’r nodweddion yn y ddadl hon yn hollbwysig i lawer o gymunedau ar hyd a lled Cymru. Er bod llawer o hyn yn amlwg yn dda—yn enwedig dymuno’n dda i dîm Cymru, fel rydym i gyd yn ei wneud, gan sefyll ysgwydd yn ysgwydd â hwy, a gobeithio am berfformiad da yfory ar y cae a mynd ymlaen yn y pen draw i’r rownd nesaf—mae’n hanfodol ein bod yn sicrhau ein bod yn edrych ar yr holl faterion eraill sydd wedi’u cynnwys yn y ddadl hon.

Fel y crybwyllodd Dr Dai Lloyd, mae negeseuon iechyd y cyhoedd yn hanfodol bwysig. Ddoe, gan ei bod yn Wythnos Diabetes Cenedlaethol, mae’r ymwybyddiaeth ynghylch yr hyn y gallwn ei wneud fel unigolion dros ein hiechyd personol ac iechyd y cyhoedd yn elfen hanfodol wrth fynd ati i leihau’r pwysau ar y gwasanaeth iechyd gwladol mewn gwirionedd. Cyflwynodd Mohammad Asghar ffigurau ar ddiabetes, ac os na fyddwn yn cymryd camau erbyn 2025, bydd 300,000 o bobl wedi cael diagnosis o ddiabetes math 2 yng Nghymru. Naw mlynedd sydd yna tan hynny. Ar hyn o bryd, mae’r ffigur yn—ac mae hwn yn ffigwr eithaf syfrdanol ynddo’i hun—185,000. Dyna ddiabetes math 2. Mae math 1 ar ben hynny hefyd, felly nid dyna’r holl achosion o ddiabetes. Bydd y ffigurau hynny’n her enfawr i’r gwasanaeth iechyd fynd i’r afael â hi a gweithio gyda phobl i reoli’r cyflwr hwnnw.

Bydd chwaraeon yn chwarae rhan hanfodol yn y broses o wneud pobl yn fwy heini ac yn iachach. Am fy mhechodau, rwy’n dal i chwarae rygbi hŷn dros y Cynulliad. Unrhyw un o’r Aelodau newydd sydd wedi dod yma y tymor hwn, byddem yn eich gwahodd i ddod draw i unrhyw un o’r gemau y byddwn yn eu chwarae. [Torri ar draws.] Byddaf yn cadw fy nghrys amdanaf y tro nesaf rwy’n chwarae, diolch i chi, Darren. [Chwerthin.] Rwy’n credu fy mod wedi peri trawma adeg y wobr wleidyddiaeth yng Nghaerdydd ym mis Rhagfyr. Ond mewn gwirionedd, o’r hyn roedd Suzy Davies yn ei ddweud am ei gŵr Geraint a’r holl femorabilia sydd ganddo o’i ddyddiau chwarae, yn ogystal â chynnig profiad hyfforddi hanfodol wrth gwrs, roedd yn fy atgoffa o beth o’r memorabilia sydd gennyf o fy nyddiau chwarae i. Aethom ar wyliau wythnos y Sulgwyn, a dywedwyd wrthyf am ddod o hyd i fy nhrowsus nofio, ac mewn gwirionedd, deuthum o hyd i bâr o Speedos—ni fyddwn yn awyddus i roi’r darlun hwnnw i chi—a dywedodd fy merch 14 oed wrthyf yn bendant iawn os oedd y rheini’n dod gyda mi ar wyliau, yna’n sicr ni fyddai hi’n dod ar wyliau hefyd. Ond yn ganol oed, rydym i gyd yn wahanol, ddywedwn ni, i pan oeddem yn 18, 19, 20, ond mewn gwirionedd, ni ddylai chwaraeon gael ei gadw rhagom oherwydd ein hoed, fel y soniodd Angela Burns. Mae’n hanfodol fod pob rhan o gymdeithas yn teimlo, os ydynt am gymryd rhan mewn chwaraeon, boed yn—[Torri ar draws.] Fe gymeraf ymyriad.