Diolch, Ddirprwy Lywydd, ac a gaf fi ddiolch i bawb yn y Siambr sydd wedi cyfrannu at y ddadl hon? Mae’r rhan fwyaf o’r ddadl wedi bod mewn ysbryd da iawn ac rwy’n meddwl ei bod yn bwysig i ni symud pethau yn eu blaenau i gefnogi cymuned ein lluoedd arfog a chyn-filwyr sydd gennym yng Nghymru ar sail drawsbleidiol lle bynnag y bo’n bosibl. Rwy’n falch fod y Gweinidog wedi cofnodi ei gefnogaeth i lawer o’r hyn rydym yn ei gynnig heddiw yn ein cynnig, er y bydd yn dal i gefnogi gwelliant y Llywodraeth, ac na fydd hwnnw’n cael ei dynnu’n ôl. Hoffwn roi teyrnged i’r Llywodraeth, i fod yn deg, am y rhaglen ardderchog o weithgareddau a drefnwyd mewn perthynas â chanmlwyddiant y Rhyfel Byd Cyntaf, ac am y ffordd y bu urddas yn y digwyddiadau coffaol, a’r ffaith nad ydynt ond yn digwydd yma yng Nghymru, ond lle y ceir lle pwysig, fel Mametz, rydym hefyd wedi cael ein cynrychioli yno ac wedi cynnal digwyddiadau tramor. Credaf fod yr effaith a gafodd y gwasanaeth arbennig hwnnw ar y rhai a’i gwelodd ar y teledu neu a oedd yn bresennol, yn wir, fel y nododd Andrew R.T. Davies, Neil Hamilton ac eraill—cafodd effaith emosiynol fawr ar y rhai a oedd yno, yn enwedig clywed rhai o’r straeon hynny a gyflwynwyd yn ystod y ddadl hefyd.

Rwyf hefyd am ddiolch i Lywodraeth Cymru am barhau i gefnogi Diwrnod y Lluoedd Arfog, yng ngogledd a de Cymru, pan fydd yn digwydd, ac yn wir, am y buddsoddiad rydych yn parhau i’w roi i wasanaeth GIG Cymru i Gyn-filwyr. Ceir problem gapasiti, fodd bynnag, yn y gwasanaeth hwnnw, ac rwy’n falch fod y Gweinidog wedi myfyrio ar hynny ac wedi dweud y bydd yn edrych i weld a oes cyfle i ddarparu rhagor o fuddsoddiad. Mae’n amlwg yn annerbyniol fod pobl yn dal i aros yn rhy hir am asesiad weithiau. Fel y bydd y Gweinidog yn gwybod, ac fel y bydd eraill yn y Siambr hon yn gwybod, yn enwedig yng nghyd-destun materion iechyd meddwl, mae’n aml yn bwysig taro tra bo’r haearn yn boeth a phan fydd rhywun yn awyddus i ymgysylltu â gwasanaeth, i gynnig mynediad cyflym iddynt.

Rwyf ychydig yn bryderus ynglŷn â’r cyngor a roddwyd i’r Gweinidog ynglŷn â diogelwch mewn perthynas â’r cyfrifiad. Rwy’n gefnogwr mawr yn ogystal o ymgyrch y Lleng Brydeinig Frenhinol ‘Count them in’, oherwydd mae’n bwysig ein bod yn gwybod lle mae cymuned ein cyn-filwyr er mwyn i ni allu canolbwyntio ein gwasanaethau arnynt. Gallaf ryw lun o ddeall hynny mewn perthynas ag aelodau presennol o’r lluoedd arfog, o ran pryderon am ddiogelwch, ond yn bendant i gyn-filwyr, rhai nad ydynt wedi bod gwasanaethu’n weithredol ers blynyddoedd lawer, rwy’n meddwl bod rhaid bod rhyw ffordd o oresgyn y pryderon er mwyn cael pethau’n iawn. Hoffwn roi teyrnged i’r Lleng Brydeinig Frenhinol, i Gymdeithas y Milwyr, Morwyr, Awyrenwyr a’u Teuluoedd (SSAFA) ac i’r nifer o sefydliadau eraill sy’n cefnogi cyn-filwyr mewn cymunedau ledled Cymru.

Rhoddodd Mark Isherwood araith agoriadol ardderchog, gan osod yr olygfa. Nododd fanylion graffig am oferedd y brwydrau hynny ar y Somme, ac yn arbennig yng Nghoed Mametz, lle y collodd llawer o bobl eu bywydau. Roedd gorymdaith yn Rhuthun dros y penwythnos, lle cariwyd 4,000 o babïau mewn gorymdaith ar hyd y strydoedd i goffáu bywydau’r milwyr Cymreig a gollwyd yn ystod y frwydr honno. Pan feddyliwch am y bywydau a gollwyd ym mrwydr y Somme ar y diwrnod cyntaf—30,000 o bobl, sef poblogaeth tref Bae Colwyn, y ganolfan boblogaeth fwyaf ar arfordir gogledd Cymru, wedi mynd mewn cyfnod o 24 awr yn unig—mae’n go erchyll. Dyna pam y mae’n rhaid i ni wneud yr hyn a allwn, nid yn unig i gofio’r digwyddiadau hynny, ond i fyfyrio yn eu cylch er mwyn i ni allu osgoi digwyddiadau erchyll tebyg rhag digwydd yn y dyfodol.

Rwy’n falch iawn fod CAIS a’u rhaglen Newid Cam a’i bencadlys wedi ei leoli yn fy etholaeth i, ym Mae Colwyn. Wrth gwrs, mae’n sefydliad sy’n darparu gwasanaeth ar gyfer Cymru gyfan, ond mae mewn cyflwr ansicr. Mae wedi cael arian i ddal i fynd tan fis Mawrth y flwyddyn nesaf, ond y tu hwnt i hynny, nid oes unrhyw sicrwydd. Rwy’n erfyn arnoch, Weinidog, i edrych i weld a oes cyfle i ariannu’r gwasanaeth hwnnw, i’w wneud yn gynaliadwy yn y dyfodol, oherwydd nid oes unrhyw amheuaeth, pan fyddwch yn siarad â phobl sydd wedi cymryd rhan yn y rhaglen benodol honno, rhaglen Newid Cam, mae wedi gwneud gwahaniaeth enfawr i’w bywydau—gan eu bachu yn aml iawn pan fyddant ar droell o ddirywiad, ar ôl cael problemau gydag anhwylder straen wedi trawma, ac mae wedi eu codi’n ôl ar eu traed a’u pwyntio i’r cyfeiriad iawn. Ac wrth gwrs, mae’n estyn cefnogaeth i’r rhwydwaith teuluol a grybwyllwyd gennych hefyd, Ysgrifennydd y Cabinet—rhan bwysig iawn o’r jig-so, sy’n aml yn cael ei esgeuluso a’i anwybyddu.

Atgoffodd Suzy Davies ni, wrth gwrs, na ddylem ganolbwyntio’n unig ar y digwyddiad canmlwyddiant, a bod arnom angen gweithgareddau coffa parhaol hefyd a phethau y gallwn eu gwneud bob amser ac ar hyd y flwyddyn. Mae gennym syniad am amgueddfa filwrol genedlaethol mewn gwahanol leoliadau ar draws Cymru y gall pobl ymweld â hi. Credaf fod hwnnw’n syniad ardderchog y dylai Llywodraeth Cymru ei ddatblygu.

Ar ein cynnig ar gomisiynydd y lluoedd arfog, unwaith eto, rwy’n falch nad ydych wedi cau’r drws yn gyfan gwbl ar hynny, Weinidog, a’ch bod yn edrych ar y dystiolaeth o’r Alban, ond cofiwch, mae comisiynydd yr Alban ar gyfer cyn-filwyr yn unig, nid ar gyfer teulu cyfan y lluoedd arfog. Mae’r hyn rydym yn ei gynnig yma ychydig yn wahanol i’r hyn sydd ar gael ac yn cael ei gynnig yn yr Alban. O ran fforddiadwyedd a’r ffordd y gallant ysgogi gwasanaethau i wella, mae’n bwysig nad ydych yn ei ddiystyru’n llwyr a’ch bod yn ystyried comisiynydd sy’n gallu dwyn yr hyrwyddwyr lluoedd arfog yn ein hawdurdodau lleol ac yn y GIG i gyfrif am gyflawni’r amcanion sydd gan bawb ohonom, yn wir.

Cyfeiriodd Hannah Blythyn, wrth gwrs, at rai o weithgareddau a gwaith Cofebion Rhyfel Sir y Fflint yn ei hetholaeth ei hun, ac rwy’n meddwl ei bod yn bwysig myfyrio ar bob un o’r rheini.

Steffan Lewis—yn fyr iawn, fe gyfeirioch chi at Chilcot ac wrth gwrs, daw’r ddadl hon yn fuan iawn ar ôl cyhoeddi’r adroddiad hwnnw ac yn gwbl gywir, fe ystyrioch chi’r penderfyniadau anodd iawn y mae Llywodraethau yn aml yn eu gwneud, a allai fod wedi bod yn wahanol, weithiau, wrth i bobl edrych yn ôl ar hanes. Ond mae’n bwysig ein bod yn ystyried yr ymgyrchoedd cadw’r heddwch y mae llawer o’n milwyr yn rhan ohonynt o amgylch y byd, a’n bod yn gwneud popeth a allwn i gefnogi’r rhai sy’n gwasanaethu’n weithredol ac sydd wedi gwasanaethu’n weithredol yn y gorffennol ar draws y wlad.

Felly, cymeradwyaf y cynnig i chi. Rwy’n gobeithio y byddwch yn gallu ei gefnogi heb ei ddiwygio.