Diolch yn fawr, Ddirprwy Lywydd. Rwy’n falch o gynnig y gwelliant yna ac o siarad yn y ddadl yma. Rydw i’n credu bod cynllunio gweithlu ac ymateb i’r broblem o brinder staff, neu’r argyfwng o brinder staff mewn rhai meysydd o’r gwasanaeth, yn un o’r materion mwyaf allweddol sy’n ein hwynebu wrth inni geisio cynllunio NHS sydd wir yn ateb gofynion pobl Cymru. Rwy’n croesawu’r cyfle, unwaith eto, hefyd, i amlinellu gweledigaeth bositif Plaid Cymru ar gyfer recriwtio yn yr NHS—ni ydy’r unig blaid, rydw i’n meddwl, sydd yn gyson wedi bod yn tanlinellu’r angen am ragor o feddygon yn benodol, ond hefyd am weithwyr iechyd eraill.

Mae’r ddadl yma’n amserol iawn, hefyd. Mae’n dod wrth i’r BMA rybuddio eto am argyfwng recriwtio ymhlith meddygon teulu, efo 20 practis wedi’i roi yn ôl i ofal byrddau iechyd yn y flwyddyn ddiwethaf yn unig. Ac mae’r ffeithiau’n ddigon clir: Cymru sydd â’r nifer isaf o feddygon i’r boblogaeth o unrhyw wlad yn y Deyrnas Unedig. Ac ydym, mi ydym ni’n clywed y Llywodraeth yn sôn am gynnydd yn niferoedd meddygon teulu, ond beth sydd gennym ni ydy mwy yn gweithio rhan amser—mwy o bennau, o bosibl, fel y clywsom ni gan y Ceidwadwyr, nid mwy o swyddi llawn amser fel meddygon teulu. Gostwng mae hynny, yn berffaith, berffaith glir.

Mae yna bryder, wrth gwrs, am beth a ddaw yn y blynyddoedd nesaf, efo dros 23 y cant o’r gweithlu dros 55 oed, a’r ffigwr yna yn cynyddu i lefel brawychus o 50 y cant mewn ardaloedd fel Cymoedd y de. Mae Deoniaeth Cymru yn nodi bod y targed ar gyfer recriwtio ar gyfer hyfforddiant meddygon teulu yn is yng Nghymru nag yn weddill gwledydd y Deyrnas Unedig, ac mi gafodd y targed diwethaf ei osod ddegawd yn ôl. Felly, efallai na ddylem ni synnu o weld rhai o’r problemau rydym ni’n eu hwynebu rŵan.

Mae hyn yn digwydd, wrth gwrs, ar adeg pan fo meddygfeydd—naw allan o bob 10 ohonyn nhw, yn ôl ymchwil gan y BMA—yn dweud bod y galw am eu hapwyntiadau nhw yn cynyddu. Nid ydy hynny yn gynaliadwy. Rwy’n gobeithio bod pawb ohonom ni yn y Siambr yma yn gytûn ar hynny.

Gadewch inni edrych ar nyrsys ardal hefyd. Yn ôl yr RCN, os ydy’r dirywiad presennol mewn niferoedd yn parhau, ni fydd gennym ni gwasanaeth nyrsys ardal ymhen cyn lleied â phum mlynedd. Mae nifer y nyrsys ardal wedi gostwng o 876 i 519 swydd llawn amser mewn cyfnod o ddim ond pum mlynedd.

Mi symudwn ni o ofal sylfaenol. Mae problemau recriwtio yn un o’r prif achosion am golli gwasanaethau mewn ysbytai cyffredinol dros y blynyddoedd diwethaf. Yn ôl ffigyrau, eto gan y BMA, rydym ni’n meddwl bod dros 10 y cant o arbenigwyr yng Nghymru bellach yn ‘locums’. Rydym ni’n gwybod beth ydy’r gost o hynny, hefyd, yn ogystal â’r ansicrwydd. Mae’r ffigwr yna o 10 y cant dros ddwbl y lefel ar gyfer Lloegr. Mae angen recriwtio, mae angen fod yn arloesol wrth wneud hynny, ac mae angen cynnig cymhellion ariannol a chymhellion eraill, ond mae angen edrych hefyd ar y cwestiynau fel ‘indemnity’ meddygol.

Ond mi rof fy sylw olaf i’r hyn yr ydym ni’n galw amdano yn ein gwelliant ni yn benodol heddiw.

Our amendment today is about the long-term need to train a new generation of doctors and nurses. This doesn’t mean that there are no short-term measures, of course, that we want to see being put in place now. Recruitment from outside Wales is vital, of course, into medical training, but we must train more doctors and nurses from Wales in Wales. It’s not just us saying that; it is the experts in the field saying that. We need to do so at our current training centres and a new centre in Bangor, too. Doctors who train in Wales are more likely to stay in Wales. Doctors from Wales who train in Wales are certainly far more likely to stay in Wales. Look at the figures from the Royal College of Physicians, who agree with us wholeheartedly on that need for home-grown medical training: only 30 per cent of students at Welsh medical schools are from Wales, compared with 55 per cent in Scotland, 80 per cent in England and 85 per cent in Northern Ireland. And, yes, we would support a quota system. Quotas have worked well in increasing recruitment to rural areas in many countries, including Australia. Quotas are supported by the GP arm of the Wales Deanery and many academics already working in our medical schools, and we want to get to the point where any Welsh student who has the required academic grades can study medicine in Wales if he or she wants to. I’ll give way.