Mae’r cynnig hwn yn mynd at wraidd yr hyn y mae UKIP yn ei wneud mewn gwirionedd, sef dethol a gwahanu. Mae Cylchlythyr 10/65 yn drobwynt pwysig a roddodd siâp i addysg yn y wlad hon yn ystod ail hanner yr ugeinfed ganrif. Hanner cant ac un o flynyddoedd yn ddiweddarach, mae’n dal i fod yn un o lwyddiannau blaengar diffiniol Llywodraeth Lafur radical Wilson 1964-1970, a byddwn yn sôn am ychydig o arbenigwyr ac ychydig o bobl deilwng yn fy araith. Anthony Crosland oedd yr Ysgrifennydd Addysg a anfonodd femorandwm pwysig at yr awdurdodau lleol. Roedd y ddogfen yn cyfarwyddo swyddogion lleol i ddechrau newid ysgolion gramadeg yn ysgolion cyfun. Roedd Anthony Crosland yn gawr yn y mudiad Llafur ac yn gyfan gwbl benderfynnol o ddiddymu ysgolion gramadeg anflaengar ac ôl-syllol, ac rwy’n rhannu safbwynt Crosland. Rwy’n falch iawn o godi yn y ddadl hon i wrthwynebu’r cynnig hwn gan UKIP sydd i’w weld fel pe bai wedi ei estyn o gypyrddau llychlyd Pencadlys y Blaid Geidwadol yn y 1950au, er fy mod yn deall nad ydynt hwy mewn gwirionedd yn cytuno.

Mae’n bwysig i ni atgoffa ein hunain am destun y memorandwm hwn, un o’r rhai prydferthaf a ysgrifennwyd erioed yn fy marn i, ac mae’n dweud fel hyn:

Amcan datganedig y Llywodraeth yw rhoi diwedd ar ddethol drwy arholiad yn 11 oed a dileu ymwahaniaeth mewn addysg uwchradd. Cymeradwywyd polisi’r Llywodraeth gan Dŷ’r Cyffredin mewn cynnig a basiwyd ar 21 Ionawr 1965.

Ac mae hyn yn bwysig:

o fod yn ymwybodol o’r angen i godi safonau addysg ar bob lefel, ac o fod yn gresynu bod gwireddu’r amcan hwn yn cael ei rwystro gan wahanu plant i wahanol fathau o ysgolion uwchradd, noda’r Tŷ hwn gyda chymeradwyaeth ymdrechion awdurdodau lleol i ad-drefnu addysg uwchradd ar batrwm cyfun a fydd yn diogelu popeth sy’n werthfawr mewn addysg ysgol ramadeg i’r plant sy’n ei chael ar hyn o bryd ac yn sicrhau ei bod ar gael i fwy o blant; mae’n cydnabod y dylai dull ac amseriad ad-drefnu o’r fath amrywio yn ôl anghenion lleol; ac mae’n credu ei bod bellach yn bryd cael datganiad o bolisi cenedlaethol.

Mae’r angen, fel y mae’r memorandwm yn dweud, i godi safonau addysgol ar bob lefel mor allweddol heddiw ag yr oedd 51 mlynedd yn ôl ac fel y nododd Aelodau eraill yn y Siambr hon. Mae’n gwbl druenus fod aelodau o UKIP yng Nghynulliad Cenedlaethol Cymru, nid yn unig yn dymuno cael gwared ar eu harweinydd cenedlaethol yng Nghymru, yr AC annibynnol newydd, Nathan Gill, ond maent hefyd yn awyddus i yrru plant Cymru yn ôl dros hanner canrif i oes y trowsus byr, rhaniadau dosbarth a byd o gyfleoedd cyfyngedig.

Pwy oedd yn gyfrifol am ddisodli’r cylchlythyr hwn? Gadewch i mi ddyfalu: un o’r enw Margaret Thatcher, yn debyg i Theresa May sydd ar hyn o bryd yn dal i gefnogi hynny, pan ddaeth yn Ysgrifennydd addysg yn 1970, ac mae hyn yn bwysig yn y cyd-destun. Mae gennych y cyfan sydd angen i chi ei wybod pan fydd UKIP yn canu clodydd Margaret Thatcher, ac mae ganddynt yr wyneb i bortreadu eu hunain fel etifeddion Llafur yng Nghymoedd de Cymru. Ar ôl y penderfyniad i adael yr UE, nid oes ganddynt ddim i’w gynnig i bobl Cymru ond polisïau Torïaidd a’r syniad o faes awyr Maggie Thatcher, ond rwy’n crwydro. Fel y dywedodd yr Arlywydd Obama yn gofiadwy unwaith, gallwch roi minlliw ar wyneb mochyn, ond mochyn fydd e o hyd.

Rydym i gyd yn gwybod am gynghorwyr annibynnol ar gynghorau sy’n rhy ofnus i sefyll dan faner y Torïaid. Nawr, mae gennym UKIP Cymru—cartref i wleidyddion a wrthodwyd gan y Torïaid gyda’u harweinydd yng Nghymru yn Aelod annibynnol—gyda’r Torïaid, eu cyfeillion, yn y Siambr, gyferbyn. Felly, beth sy’n ysbrydoli—[Torri ar draws.] Ni chlywais hynny. Beth sy’n ysbrydoli’r chwiw anflaengar hon gan Brif Weinidog y DU? Gadewch i ni ofyn cwestiwn difrifol iawn. Beth sy’n ei hysbrydoli yn awr gydag aelodau UKIP ar ei hochr?

Yn sicr nid yw’n awydd poblogaidd ymysg y bobl. Un o bob tri o bobl Lloegr yn unig sy’n credu bod Llywodraeth y DU yn iawn i gynyddu nifer yr ysgolion gramadeg a dethol mwy o ddisgyblion ar sail gallu academaidd. Rydym wedi clywed pam yn y fan hon y prynhawn yma, oherwydd o ran addysgeg, mae’n hen ffasiwn, mae’n anflaengar ac nid yw’n gweithio. Gadewch i ni edrych ar y Ffindir am atebion; gadewch i ni beidio ag edrych ar draws y ffin ar Loegr. Os ydych yn parchu ac yn deall, mae yna bôl piniwn YouGov ar gyfer ‘The Times’ sy’n dweud mai 34 y cant yn unig o’r rhai a holwyd a gefnogai’r polisi—sef cael gwared ar ysgolion gramadeg—ac nid oedd y gweddill yn ei gefnogi.

Felly, mae gwahanu cymdeithasol drwy addysg yn amrywio. Y rhai sy’n parhau i wadu yn unig sydd ar ôl. Maent yn rhyw lun o geisio datgladdu’r corff, fel Heathcliff anobeithiol yn rhefru am ei Catherine yn ‘Wuthering Heights’, er bod yr Aelod dros Ganolbarth a Gorllewin Cymru yn arwr Byronaidd annhebygol.

Felly, beth yw barn yr arbenigwyr addysg? Dywedais y byddwn yn siarad am y rheini. Ar y mater hwn, mewn gwirionedd fe lwyddodd y cynigydd, Theresa May, i uno’r cyn-Ysgrifenyddion addysg Llafur a Cheidwadol, yr undebau addysgu a’r Blaid Lafur seneddol yn eu gwrthwynebiad. Felly, yn ystod y cwestiynau i’r Prif Weinidog yr wythnos diwethaf, ni allodd y Prif Weinidog May ddyfynnu un arbenigwr sy’n cefnogi camau i ymestyn ysgolion gramadeg. Gadewch i ni edrych ar Syr Michael Wilshaw felly, pennaeth mawr ei barch a’i glod y corff gwarchod addysg yn Lloegr, y Swyddfa Safonau mewn Addysg, Gwasanaethau Plant a Sgiliau. Mae Syr Michael wedi datgan bod y model addysg ddetholus, a dyfynnaf, ‘yn gam mawr yn ôl’. Pennaeth y corff gwarchod yn Lloegr yw hwn.