Mae’n werth ailadrodd yr hyn y mae erthygl 50 yn ei ddweud. Mae’n darparu ar gyfer aelod-wladwriaeth yn hysbysu’r Cyngor Ewropeaidd o’i bwriad i adael. Yna, ceir cyfnod o ddwy flynedd i lunio cytundeb gadael, a fydd yn galw am fwyafrif cymwysedig yn y Cyngor Ewropeaidd, a chaniatâd y Senedd Ewropeaidd wedyn. Os na cheir cytundeb, caiff yr aelodaeth a chytundebau eu terfynu’n awtomatig ar ddiwedd y cyfnod o ddwy flynedd. Nid oes unrhyw eglurder neu arweiniad pellach ar y broses hon, naill ai yn Ewrop neu yn Senedd y DU, ac mae problem wedi codi ynglŷn â sut y gellid galw erthygl 50 i rym ar lefel y DU, sydd wedi denu her gyfreithiol. Mae camau cyfreithiol yn cael eu cymryd yn Lloegr, yng Nghymru, ac yng Ngogledd Iwerddon. Mae’r heriau cyfreithiol yn ymwneud â pha un a ellir galw erthygl 50 i rym drwy uchelfraint frenhinol neu a oes angen awdurdodiad Tŷ’r Cyffredin. Mae hyn o bwys cyfansoddiadol am ei fod yn effeithio ar ba un a all yr uchelfraint frenhinol, ar ôl refferendwm ymgynghorol, rwystro ewyllys y Senedd a gwrthdroi statud, sef Deddf y Cymunedau Ewropeaidd 1972, heb awdurdodiad, o leiaf, gan y Senedd.

Mae gan Ogledd Iwerddon ddiddordeb penodol oherwydd telerau penodol cytundeb heddwch Gogledd Iwerddon. Rwy’n monitro’r sefyllfa, ac mae’n debygol y bydd y mater yn cael ei benderfynu gan y Goruchaf Lys yn y pen draw, a bydd goblygiadau cyfreithiol y penderfyniad hwnnw’n cael eu hystyried maes o law. Byddaf yn sicrhau wrth gwrs fod unrhyw ddiddordeb neu oblygiadau cyfreithiol penodol i Gymru yn cael eu hystyried yn ofalus. O ran y goblygiadau i ddeddfwriaeth yn awr ac yn y dyfodol, ar y pwynt pan fydd cyfraith yr UE yn peidio â bod yn gymwys, mae deddfau’r UE sydd eisoes wedi’u hymgorffori yn ein deddfwriaeth yn parhau. Felly, er mwyn cael gwared ar rwymedigaethau’r UE o gyfraith y DU, bydd yn rhaid i Lywodraeth y DU ddiddymu Deddf y Cymunedau Ewropeaidd 1972 a deddfwriaeth arall sy’n gweithredu cyfraith yr UE. Lle mae hyn yn amharu ar ddeddfwriaeth Cymru, bydd galw am gydsyniad deddfwriaethol Cynulliad Cenedlaethol Cymru. Wrth gwrs, nid statud yn unig y mae deddfwriaeth yn ei chynnwys; mae’n cynnwys rheoliadau yn ogystal â dyfarniadau cyfreithiol. Hyd nes y ceir mwy o eglurder gan Lywodraeth y DU a hyd nes y gwyddys beth yw canlyniad yr her gyfreithiol i erthygl 50, nid yw’n bosibl bod yn fwy manwl. Felly, fel rwyf wedi’i ddweud, mae Llywodraeth Cymru yn ystyried yr holl faterion hyn a’u goblygiadau, ac mae’n ymgysylltu â Llywodraeth y DU. Rwyf hefyd yn rhoi sylw manwl i’r holl ddatblygiadau cyfreithiol a chyfansoddiadol, gyda golwg ar ystyried eu goblygiadau cyfreithiol i Gymru.