Diolch yn fawr, Lywydd. Dyma’r tro cyntaf i’r Cynulliad hwn sefydlu pwyllgor a fydd yn gyfrifol am gyfathrebu, darlledu a’r cyfryngau—pwyllgor sydd wedi ymrwymo i ddwyn darlledwyr a chyfryngau eraill i gyfrif. Mae hwn yn faes hollbwysig i Gymru. Mae angen cyfryngau arnom sy’n adlewyrchu’r wlad hon, ac sy’n egluro i’w dinasyddion sut yr ydym ni yn newid fel cenedl. A dylai’r Cynulliad hwn sicrhau bod y cyhoedd yn cael eu gwasanaethu’n briodol gan y rhai sy’n gwario arian cyhoeddus ar eu rhan.

Er bod y cymhwysedd ar gyfer darlledu a’r cyfryngau yn gyfyngedig ar hyn o bryd, mae consensws nawr yn bodoli—yn y lle yma, gyda Llywodraeth Cymru, a sefydliadau eraill—bod y cyfryngau a’r darlledwyr yn atebol i’r Cynulliad Cenedlaethol o ran eu cyfrifoldebau a’u hymrwymiadau yng Nghymru. Bydd y pwyllgor yma yn rhoi’r ffocws angenrheidiol ar gyfer yr atebolrwydd hynny, ac rwy’n falch iawn o fod wedi cael fy ethol yn Gadeirydd.

However, our remit is much wider than communications. Culture, the arts and the historic environment—key components in how we see and express ourselves as a nation—are also part of the committee’s role. These are the things that enrich our lives and that make us distinctive. They provide real wealth in ensuring that Wales is known throughout the world.

The Welsh language is the foundation of our culture and heritage, and the vehicle for so much of what is unique about our arts. Whether we speak it or not, it is one of the most defining features of what it is to be Welsh. The language belongs to us all, and so I am pleased that the Welsh Government has set an ambitious target of 1 million Welsh speakers by 2050.

Nid oes dim amheuaeth ei fod yn darged uchelgeisiol, a chymaint ag y mae’r pwyllgor yn cefnogi Llywodraeth Cymru wrth gyflawni’r targed hwn, mae’n hanfodol bod y strategaeth a’r camau penodol ar hyd y ffordd yn cael eu craffu’n drwyadl, fel y gallwn ni fel Aelodau Cynulliad fodloni ein hunain eu bod yn realistig ac yn gyraeddadwy.

Cyn toriad yr haf, cytunodd y pwyllgor i gynnal ymgynghoriad cyhoeddus ar yr hyn ddylai fod yn flaenoriaethau i’r pwyllgor yn y pumed Cynulliad. Cawsom amrywiaeth eang o ymatebion, ar draws pob maes o’n cylch gwaith, gan sefydliadau ac unigolion sydd â diddordeb yn ein gwaith, a hynny drwy gyfrwng pob maes—y cyfryngau cymdeithasol, e-bost, negeseuon uniongyrchol—pa bynnag ffordd a oedd yn haws i’r cyhoedd gysylltu â ni. Yn yr haf, mewn darllediad byw ar Facebook—rwy’n credu bod y Llywydd hefyd wedi gwneud un—eglurais i waith y pwyllgor. Cafodd ei ddarlledu’n fyw, a’i wylio gan dros 2,000 o bobl.

Yr wythnos diwethaf, defnyddiodd y pwyllgor yr ymatebion hyn i’n llywio a’n harwain wrth i ni ystyried ein blaenoriaethau ar gyfer y Cynulliad hwn. O ganlyniad, rydym wedi cytuno y dylai ein hymchwiliad ffurfiol cyntaf ganolbwyntio ar sut y gellir cyflawni’r nod o sicrhau 1 filiwn o siaradwyr Cymraeg. Bydd hwn yn ymchwiliad cymharol fyr a phenodol a fydd yn ymchwilio i’r heriau sy’n wynebu’r uchelgais hwn, wrth geisio dylanwadu ar sut y gellir ei gyflawni.

Mae’r pwyllgor hefyd yn bwriadu cynnal nifer o ymchwiliadau eraill. Rydym fel pwyllgor yn pryderu am y dirywiad parhaus mewn cyfryngau lleol a newyddiaduraeth leol yng Nghymru. Efallai fod rhai ohonoch wedi clywed bod MagNet, gwasanaeth ‘hyperlocal’ Port Talbot, wedi cyhoeddi ei rifyn olaf y penwythnos hwn. Bydd ymchwiliad i ddod o hyd i atebion go iawn a pharhaol yn un o’r blaenoriaethau cyntaf.

Rydym yn pryderu mai yn anaml iawn y caiff Cymru ei phortreadu ar rwydweithiau darlledu’r Deyrnas Unedig, a’n bwriad yw gwneud gwaith ar hyn. Rwy’n falch y bydd Tony Hall, cyfarwyddwr cyffredinol y BBC, yn dod gerbron y pwyllgor ar 2 Tachwedd, pan rwy’n disgwyl iddo wynebu cwestiynau gweddol galed gan yr Aelodau ar y mater hwn.

Mae angen rhoi rhagor o ystyriaeth i rôl radio yng Nghymru. Mae rhai o’r gorsafoedd radio cyhoeddus a masnachol mwyaf poblogaidd sy’n darlledu yng Nghymru yn darparu braidd dim cynnwys o Gymru ac, yn arbennig, dim newyddion o Gymru. Y flwyddyn nesaf, bydd yr Adran dros Ddiwylliant, y Cyfryngau a Chwaraeon yn adolygu cylch gwaith, cyllid ac atebolrwydd S4C. Bydd angen i ni chwarae rhan lawn yn yr adolygiad hwnnw, a cheisio dylanwadu ar ei ganlyniad.

We received a range of other suggestions through the public consultation, all of which are worth considering. So, we have come up with the idea that the public should decide what our next full inquiry should be, after the work that we’ve done on the Welsh language strategy is finished. I think I’m right in saying that this will be the first time that this direct influence on our work has happened. Yes, we all consult and engage as well as we possibly can as Assembly Members with our constituents, but research carried out by Dr Andy Williamson shows that we really need to develop how people help make decisions here, so they can shape the agenda and potentially, I hope, feel more empowered through these democratic processes. This institution was established as a way of moving decisions about people’s lives closer to those who are affected by them, and I see this move very much as the next step in that ambition. So, we will now conduct an online poll—you’ll see you the graphics around you here today, expertly done by our communications team—as well as allowing people to contribute in the more traditional ways. So, we’ll be allowing people to do the poll by paper and send the information back by freepost—just in case there are people who will ask me that question afterwards—and we will launch it next week.

So, we’ll be asking the public which one of the following ideas they like: strengthening the participation and improving the access to politics; preserving local cultural heritage in Wales; how history is taught in Wales, particularly Welsh culture and heritage; how to develop and promote the Wales brand; the Welsh Government’s review of local museum provision in Wales; supporting and developing unique and traditional art forms in Wales; funding of the arts at a grass-roots and local level; a strategy for artists’ fees and terms for the visual and applied arts in Wales; developing the music industry in Wales; funding for and access to music education; bilingual support for deaf, hard of hearing and people with communication difficulties. Now, this doesn’t mean that we’ll ignore all but the most popular issue. How the public responds to these suggestions will help us decide our priorities further down the line. And we fully intend to follow up all of these areas through potential formal inquiries, asking questions to Ministers, or by seeking Plenary debates.

Mae gan y pwyllgor bellach raglen amrywiol a phwysig o waith o’i flaen. Rydym wedi gwrando ar y cyhoedd, ac rwy’n llawn fwriadu, fel Cadeirydd, barhau â’r ffordd newydd hon o symud ymlaen, gyda phobl yn bartneriaid yn ein gwaith. Rwy’n croesawu nawr cwestiynau gan Aelodau eraill. Diolch yn fawr.