Diolch, Ddirprwy Lywydd. Mae’n bleser cynnig y cynnig sydd ar y papur trefn y prynhawn yma yn enw Paul Davies. Roeddwn wedi gobeithio y byddai’r Prif Weinidog yma i ymateb i’r ddadl. Rwy’n cymryd ei bod yn rhaid mai arweinydd y tŷ sy’n ymateb i’r ddadl y prynhawn yma yn lle hynny.

Mae’r cynnig ar y papur trefn yn edrych ar raglen lywodraethu’r Prif Weinidog ac yn datgan nad yw

‘yn ennyn yr hyder na’r manylion sydd eu hangen i wella cyfleoedd bywyd pobl mewn cymunedau ledled Cymru’, a hefyd yn galw ar Lywodraeth Cymru i amlinellu sut y mae’n bwriadu cyflwyno ei rhaglen lywodraethu o fewn ei chyllideb. Nid wyf yn credu bod y ddau bwynt yn afresymol, i fod yn onest gyda chi. Rwy’n credu eu bod yr hyn y byddai’r rhan fwyaf o bobl yn ei ddisgwyl gan unrhyw raglen lywodraethu. Ond wedyn, pan gyflwynwyd hon i ni yr wythnos diwethaf, yn 15 o dudalennau i gyd, gan gynnwys y clawr blaen, gyda holl nerth deallusol plaid y cenedlaetholwyr a’r blaid lywodraethol, Llafur, a’r Democratiaid Rhyddfrydol, yn siarad drwy’r haf—a dyma’r gorau y gallent ei greu.

Fel y dywedais yn fy ymateb i’r datganiad yr wythnos diwethaf gan y Prif Weinidog, yn gyffredinol dymunais yn dda i’r Llywodraeth gyda’i rhaglen gyflawni oherwydd, mewn gwirionedd, pobl a chymunedau Cymru sy’n cael eu siomi pan nad yw’r mentrau hyn yn cael eu cyflawni i’r union bobl sydd angen iddynt gael eu cyflawni ym maes iechyd, addysg a’r economi. Ond os edrychwch drwy’r ddogfen hon, mae’n amhosibl gweld mewn gwirionedd sut y mae’r Llywodraeth yn bwriadu symud Cymru ymlaen, fel y mae’r dudalen flaen yn dweud.

Nid yw Llywodraeth y DU, er enghraifft, yn cael ei chrybwyll unwaith yn y ddogfen hyd yn oed. Eto i gyd, mae’r mater cyfansoddiadol mwyaf y mae’r wlad hon yn ei wynebu, cwestiwn gadael yr UE, ym meddyliau pawb. Yn y pen draw, nid oes sôn yma o gwbl ynglŷn â sut y bydd Llywodraeth Cymru yn bwrw ymlaen â’i thrafodaethau a’i chyd-drafodaethau ynglŷn â chyllid strwythurol, ynglŷn â chyllid prifysgolion, ynglŷn â chyllid datblygu cefn gwlad—ac mae hynny’n eithaf rhyfedd mewn dogfen sydd i fod i grynhoi gwaith y Llywodraeth am y pum mlynedd nesaf. Nid 12 mis, nid chwe mis; dyma werth pum mlynedd o waith mewn 15 o dudalennau. Rhaid bod hynny’n rhywbeth y mae gwir angen i’r Llywodraeth ei ystyried. Felly dyna pam y mae’r cynnig rydym wedi ei gyflwyno heddiw yn galw am y diffyg hyder sydd gennym yng ngallu’r Llywodraeth i symud ymlaen ar lawer o’r cynlluniau y maent wedi eu hamlinellu mewn gwirionedd.

Yn gynharach y prynhawn yma, er enghraifft, cafwyd dadl ar TB gwartheg yn y Siambr hon, a chymerodd sawl Aelod o bob plaid ran ynddi. Nid yw TB gwartheg yn cael ei grybwyll hyd yn oed yn y rhaglen lywodraethu hon. Dim sôn o gwbl. Eto i gyd, pan fyddwch yn siarad â’r sector amaethyddol a’r undebau yn ogystal—ac mae Cymru yn enwog am ei chynhyrchiant da byw—dyna’r un eitem fawr y maent yn chwilio am ymateb iddi, am ffordd ymlaen, gan y Llywodraeth. Eto i gyd, yn ei rhaglen lywodraethu, mae wedi methu cynnwys y geiriau ‘TB gwartheg’ hyd yn oed.

Os af yn ôl at y pwynt am rôl Llywodraeth y DU yn gweithio gyda Llywodraeth Cymru i ddarparu prosiectau—. Yr ardoll brentisiaethau, er enghraifft: newid enfawr, trawsnewid mawr yn y ffordd y datblygir prentisiaethau a chyfleoedd hyfforddi, ond unwaith eto, dim sôn o gwbl yn y rhaglen lywodraethu hon ynglŷn â sut y byddwch yn gweithio i ddatblygu’r ardoll brentisiaethau. Rwyf wedi siarad â dau gwmni mawr yr wythnos hon sydd wedi nodi, o ystyried yr ymateb traed moch gan Lywodraeth Cymru mewn perthynas â’r ardoll brentisiaethau, ei bod yn mynd i fod yn haws iddynt gau eu lleoedd hyfforddi yn hytrach na’u parhau. Pa ymateb a gawn gan Lywodraeth Cymru i roi sicrwydd i ni nad ydych yn gweithio ar y llinell ochr a’ch bod mewn gwirionedd ar y maes chwarae?

Wedyn, rydych yn edrych hefyd ar fater gwasanaethau trawsffiniol lle mae gan Lywodraeth y DU, unwaith eto, rôl enfawr i’w chwarae yn datblygu strategaeth gydlynol ar gyfer gwasanaethau trawsffiniol i etholwyr yn etholaeth fy nghyd-Aelod, Russell George, er enghraifft, a llawer o etholaethau eraill, yn enwedig yng ngogledd Cymru, lle mae llawer o wasanaethau dwys, gwasanaethau niwrolegol, er enghraifft, yn ddibynnol ar berthynas drawsffiniol dda—yn enwedig mewn perthynas â’r economi, er enghraifft, lle mae cytundeb twf gogledd Cymru yn ddibynnol ar y cysylltiad trawsffiniol hwnnw.

Unwaith eto, nid yw’r ddogfen ‘Symud Cymru Ymlaen’ sydd yn fy llaw, yn sôn o gwbl am unrhyw fath o berthynas na dealltwriaeth o sut y bydd y strategaethau hyn yn cael eu symud ymlaen. Felly, mae’n ddyletswydd wirioneddol yn awr ar y Llywodraeth yma i ddweud, dros yr wythnosau nesaf, cyn toriad y Nadolig, sut y gall roi hyder i unrhyw un fod hon yn rhaglen lywodraethu o ddifrif, y bydd yn cyflawni ei dyheadau ac yn y pen draw, na fyddwn yn gweld yr un rhaglenni blaenorol a gyflwynwyd gan Lywodraethau Llafur olynol yn cael eu hailadrodd, rhaglenni sydd, yn anffodus, wedi ein harwain at fethiant economaidd mewn sawl rhan o Gymru oherwydd y strategaethau amrywiol y mae’r Llywodraeth Lafur wedi eu cyflwyno. Yn addysgol, yn anffodus, ar safleoedd PISA, rydym wedi mynd ar yn ôl. Ac ym maes iechyd, mae gennym amseroedd aros hwy nag unrhyw ran arall o’r Deyrnas Unedig. Nid yw hwnnw’n gynnig afresymol i’w roi ar ddechrau tymor Llywodraeth.

Beth ydych chi’n mynd i’w wneud mewn gwirionedd ar y tri chwestiwn mawr? Beth ydych chi’n mynd i’w wneud i wella perfformiad economaidd ledled Cymru fel nad yw cymunedau ar draws Cymru yn parhau i fod yn dlotach na rhannau o Fwlgaria neu Rwmania? Beth ydych chi’n mynd i’w wneud i wella lefelau cyrhaeddiad addysg fel nad ydym, yn y pen draw, yn llusgo ar ôl yn nhablau safleoedd PISA, ond ein bod yn cael ein gweld fel arloeswyr mewn gwirionedd? Oherwydd, er tegwch i’r Gweinidog addysg blaenorol, Leighton Andrews, roedd ganddo ddyhead. Efallai ei fod wedi cael ei wawdio oherwydd ei ddyhead i gael Cymru o fewn yr 20 uchaf, ond roedd yn ddyhead aruchel i’w gael, oherwydd gallech ddweud mewn gwirionedd, ‘Wel, o leiaf mae am i Gymru symud ymlaen’.

Nid yw’r ddogfen hon yn cynnig unrhyw beth o gwbl o ran bod eisiau gwthio Cymru ymlaen ym maes addysg. Parhau i reoli’r dirywiad yn unig y mae eisiau ei wneud. Wel, nid yw hynny’n ddigon da—nid yw’n ddigon da. Pan edrychwch ar yr hyn sy’n digwydd yn y gwasanaeth iechyd, ac yn arbennig yr amseroedd aros cronig sy’n golygu bod un o bob saith o bobl yng Nghymru ar restr aros y GIG, nid oes unrhyw ffordd ymlaen yn y rhaglen lywodraethu hon o ran sut y mae’r rhestrau aros hynny’n mynd i gael eu cwtogi a pha gynnydd rydym yn mynd i’w weld. [Torri ar draws.] Rwy’n falch o ildio i Ysgrifennydd y Cabinet dros Gymunedau a Phlant.