Part of the debate – Senedd Cymru am 4:45 pm ar 28 Medi 2016.
Mae’r meddygon iau yn datblygu GIG saith diwrnod a fydd yn cael gwared ar farwolaethau cynamserol ar benwythnosau, a fydd yn darparu gwasanaeth y bydd ysbytai acíwt yn ei gyflawni, ac a fydd yn gwneud yn siŵr fod amseroedd aros yn disgyn yn Lloegr, gan eu bod eisoes yn is na’r hyn sydd gennym yma yng Nghymru. Rhag ofn na chlywsoch y newyddion diweddaraf, mae’r llysoedd wedi barnu heddiw mewn gwirionedd fod gan Lywodraeth y DU yr hawl i osod y contract a fydd yn darparu GIG saith niwrnod. Efallai y byddwch yn anghytuno â GIG saith niwrnod, ond o leiaf mae Llywodraeth y DU wedi rhoi—[Torri ar draws.] O leiaf mae Llywodraeth y DU wedi rhoi eu dyheadau ar y bwrdd. Beth ydych chi wedi ei wneud yn y ddogfen hon? 15 tudalen o eiriau teg, a fawr ddim sylwedd, os o gwbl. Ni all honno fod yn Llywodraeth sy’n—[Torri ar draws.] Nid wyf am dderbyn ymyriad ar hyn o bryd. Os oes gennyf amser, byddaf yn ildio ychydig yn nes ymlaen, Joyce. Ond ni all hynny fod arwydd o Lywodraeth hyderus—Llywodraeth sy’n gyforiog o syniadau. Rydych yn rhan gyntaf eich deiliadaeth—eich pum mlynedd i newid tirwedd Cymru—ac yn syml iawn, nid ydych wedi llwyddo i wneud hynny gyda’r ddogfen hon.
Heddiw, er enghraifft, rydym wedi gweld y pwyllgor ymgynghorol allanol ar Ewrop yn cael ei roi at ei gilydd. Ar dudalen 14, mae’r ddogfen yn nodi
‘Gweithio i sicrhau bod aelodaeth ein cyrff democrataidd yn adlewyrchu’r gymdeithas gyfan yn well a gwella cynrychiolaeth gydradd ar gyrff etholedig a byrddau’r sector cyhoeddus’.
Nid oes un ymgeisydd o leiafrifoedd ethnig ar y bwrdd hwnnw—dim un. Dim ond 28 y cant o aelodau’r bwrdd sy’n fenywod, ac mae dau gynrychiolydd o ogledd Cymru. Sut y mae hynny’n diwallu’r dyhead mwyaf sylfaenol yn y ddogfen hon yn ôl pob tebyg? Os nad ydych yn gallu diwallu dyhead mwyaf sylfaenol y ddogfen, sut ar y ddaear rydych chi’n mynd i allu cyflwyno’r materion mwy cymhleth a mwy dyrys sydd angen eu datrys?
Yn benodol, y peth mwyaf cythruddol yn y ddogfen hon yw’r dynodiad fod yna loteri cod post mewn perthynas â chyffuriau ac amseroedd aros yng Nghymru. Pwy sydd wedi bod yn rhedeg y GIG yng Nghymru ers 17 mlynedd? Nid ydych wedi gwneud dim ers 17 mlynedd, ac eto rydych yn tynnu sylw yn eich dogfen eich hun at y ffaith fod yna loteri yn bodoli yng Nghymru. Rydych wedi methu gwneud hyn dros yr 17 mlynedd gyntaf—pa hyder y gallwn ei gael y byddwch yn llwyddo i ymdrin â hynny gyda’r ddogfen hon rydych wedi’i gosod ger ein bron?
Felly, rwy’n dweud wrth y tŷ heno mai’r hyn sy’n rhaid digwydd yma heddiw yw bod y tŷ yn dod at ei gilydd, yn anfon neges glir i’r blaid lywodraethol i ddangos ein diffyg hyder yn y ddogfen hon ac yn galw ar y Llywodraeth i gyflwyno strategaeth fwy cydlynol ar gyfer llywodraethu Cymru ac i symud Cymru ymlaen â strategaeth y gellir ei chyflawni, strategaeth a fydd yn sicrhau gostyngiad mewn amseroedd aros, strategaeth a fydd yn sicrhau gwelliant mewn addysg ac yn anad dim, strategaeth a fydd yn sicrhau ffyniant ym mhob rhan o Gymru. Os yw Aelodau’r tŷ hwn ar feinciau’r gwrthbleidiau yn dewis ceisio tanseilio’r cynnig hwn, neu’n pleidleisio gyda’r Llywodraeth, yna gallwn yn wir weld y dagrau crocodeil y tu ôl i’r teimladau y maent yn eu pwysleisio, o bryd i’w gilydd, yn y lle hwn.
Mae hon yn ddogfen syml sydd angen ei disodli a gosod rhywbeth mwy sylweddol yn ei lle, rhywbeth y gellir ei feincnodi ac sy’n gallu darparu’r enillion gwirioneddol sydd eu hangen yn daer ar Gymru yn ail ddegawd yr unfed ganrif ar hugain. Bydd unrhyw beth llai na hynny yn gwneud cam â phobl Cymru a bydd pum mlynedd arall wedi eu gwastraffu. Cynigiaf y cynnig heddiw, ac rwy’n eich annog i gefnogi’r cynnig sydd gerbron.