Part of the debate – Senedd Cymru am 5:34 pm ar 28 Medi 2016.
Na, ni wnaf, diolch i chi, Joyce.
Y dyhead mwyaf gwlanog oll—eich addewid i gynnal trafodaeth ehangach ynglŷn â diwygio llywodraeth leol. Felly, er gwaethaf y misoedd o ymdrech, a’r tunelli o eiriau a gynhyrchwyd gan Gomisiwn Williams, a’r Prif Weinidog yn mynd ati’n bersonol i hyrwyddo diwygio llywodraeth leol yn y Cynulliad diwethaf, a ydych yn dweud bod y rhaglen lywodraethu newydd hon yn gosod llywodraeth leol, eu cynrychiolwyr etholedig, y swyddogion a’r miloedd o bobl sy’n rhan o’r gwaith o ddarparu gwasanaethau ledled Cymru mewn limbo?
Rwyf wedi crybwyll y diffyg gweledigaeth, rwyf wedi crybwyll dyheadau gwlanog, rwyf wedi crybwyll y gwrthdaro o ran polisi ac rwyf wedi sôn am y tin-droi diddiwedd. Felly, gadewch i mi sôn yn olaf am y cafflo mawr. Mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu ysgogi buddsoddiad, arloesedd a chreu swyddi newydd drwy ddarparu mwy o gymorth i fusnesau, gan gynnwys toriad treth—toriad treth sydd, mewn gwirionedd, yn addewid i gadw’r cynllun ardrethi busnes presennol am flwyddyn arall; cynllun a allai arwain yn y pen draw at gynnydd o 10 y cant yn y gyfradd fusnes unffurf yng Nghymru o ganlyniad i ailbrisio y flwyddyn nesaf.
Yn wir, cyffyrddodd David Melding ar faes arall—tai—lle mae un datganiad i’w weld yn golygu rhywbeth hollol wahanol. Pan oeddwn yn yr ysgol, rhaid i mi ddweud bod y gair ‘ychwanegol’ yn y cyd-destun rydych chi’n ei ddefnyddio yn eich dogfen yn golygu ‘yn rhagor’. Mae’n amlwg nad yw hynny’n wir yma yng Nghymru.
Arweinydd y tŷ, rydych chi, eich cyd-Aelodau a’ch timau wedi cael digon o amser i gynllunio ble rydych eisiau mynd. Rydych wedi cael 146 o ddiwrnodau. Mae gennych filoedd o weision sifil yn ogystal â’r addewidion diddiwedd yn eich maniffesto, heb sôn, Gareth Bennett, am yr uned gyflawni fawr ei chlod a ddiflannodd i ebargofiant. Ac eto mae gennym ddogfen rydych chi, Brif Weinidog, yn ceisio ei hamddiffyn fel trywydd strategol, nad yw hyd yn oed yn sôn am dirlithriad y penderfyniad i adael yr UE a allai rwystro eich ffordd. Rwy’n rhyfeddu nad oes unrhyw sôn ynglŷn â sut rydych yn bwriadu mynd i’r afael â’r mater hwn, y mater pwysicaf, mae’n rhaid, sy’n ein hwynebu heddiw. Ni allaf ond meddwl tybed a yw eich rhaglen lywodraethu wedi ei ffurfio yn y fath fodd am y byddwn ni’r Cymry, arweinwyr busnes a chymdeithas ddinesig yn gallu herio a dwyn eich perfformiad i gyfrif ym mis Mai 2021—oherwydd mae bron yn amhosibl gwerthuso’r hyn na allwch ddarllen amdano, yr hyn na ellir ei fesur a’r hyn nad yw’n cael ei weithredu.