Diolch, Ddirprwy Lywydd. Croesawaf y ddadl heddiw—y drydedd ar dai, rwy’n meddwl, yn yr un faint o wythnosau. Mae cartref diogel, sicr a fforddiadwy yn angen sylfaenol. Mae’n hanfodol i iechyd a lles pobl a’r gallu i wireddu eu potensial llawn. Mae tai yn flaenoriaeth i’r Llywodraeth hon. Rwyf wedi ymrwymo’n bendant i sicrhau ein bod yn gwneud popeth yn ein gallu i helpu pobl i ddiwallu eu hanghenion tai a gwneud y gwahaniaeth go iawn y mae llawer o bobl wedi sôn amdano yn y Siambr heddiw.

Nid yw’r farchnad dai yn gweithio i bawb, ond yn ganolog i’r ddadl heddiw, rwy’n credu, mae tegwch—yr angen i sicrhau y gall y rhai nad ydynt yn gallu manteisio i’r eithaf ar y farchnad gael cartref sefydlog, fforddiadwy.

Ein rôl fel Llywodraeth yw sicrhau bod y system dai yn gweithio, gan ymyrryd yn ôl yr angen i wneud iddi weithio’n well, yn enwedig i rai difreintiedig. Mae hyn yn sylfaenol i’n nod o hyrwyddo ffyniant a chyfiawnder cymdeithasol. Mae tai cymdeithasol yn chwarae rhan hanfodol, ac mae eu diogelu yn un o’r ffyrdd gorau o ddefnyddio polisi tai i drechu tlodi a hyrwyddo lles cymunedau. Mae mynediad at dai gweddus, cost isel yn cynyddu incwm gwario ac yn atal amddifadedd materol. Dyma’r sbardun i gyflogaeth. Nid fy ngeiriau i, ond rhai Sefydliad Joseph Rowntree. Mae tai cymdeithasol yn darparu sylfaen gadarn i fywydau pobl ac felly’n cyfrannu at iechyd, addysg a’r nodau economaidd, a rhaid i ni beidio ag anghofio neu golli hynny byth.

O ganlyniad i’r polisi a gyflwynwyd gan y Llywodraeth Geidwadol yn 1981, rydym wedi colli nifer syfrdanol o dai cymdeithasol, mwy na 138,000 o gartrefi—bron i hanner ein holl stoc tai cymdeithasol. Mae angen camau pendant er mwyn galluogi tai cymdeithasol i fod ar gael i’r rhai sydd eu hangen fwyaf, a dyma rydym yn ei wneud drwy’r Bil i roi terfyn ar yr hawl i brynu. Byddwn yn cyflwyno Bil. Rwy’n falch iawn y bydd meinciau Plaid Cymru yn cefnogi’r cynnig hwnnw wrth i ni fynd ag ef drwy’r Siambr. Mae’n amlwg nad yw’r gwrthbleidiau gyferbyn â mi yn gallu cefnogi’r egwyddor honno.

Ar adeg pan fo galw cynyddol am dai, rydym yn dal i weld cartrefi yn cael eu colli yn ein stoc tai. Mae hyn yn golygu bod rhai pobl, gan gynnwys pobl sy’n agored i niwed, yn gorfod aros yn hirach am gartref neu’n gorfod rhentu gan y sector rhentu preifat. Gwrandewais ar y cyfraniadau a wnaed gan rai o Aelodau’r wrthblaid am yr hawl i brynu a’r gallu i gadw stoc. Dyma’r ffeithiau: yn Lloegr—sy’n cael ei hyrwyddo ganddynt—maent yn gwerthu saith cartref tai cymdeithasol ac yn adeiladu un newydd yn eu lle. Sut y mae’r fathemateg yn gweithio?