Gan ei bod yn ymddangos fod consensws eang ar draws pob plaid yma, rwyf eisiau cyflwyno ychydig o frys a her i’r ddadl hon o bosibl. Mae’r pedwerydd cymal yn galw ar Lywodraeth Cymru i ymgysylltu’n llawn â chymunedau i ganfod y llwybrau newydd a fyddai’n cysylltu cyrchfannau lleol ac a fyddai fwyaf tebygol o gael defnydd da. Rhif 1: Hoffwn awgrymu bod Dai Lloyd yn rhoi cynnig ar Rodfa Lloyd George fel llwybr i ganol y ddinas, gan ei fod yn llwybr beicio a cherdded gwych nes i chi gyrraedd Sgwâr Callaghan ac yna mae’n beryg bywyd. Felly, byddai’n wych pe gallech ei ddilyn ac yna gwneud argymhellion i gyngor Caerdydd ar sut i’w wneud yn fwy diogel, gan ei fod yn wych wrth i chi fynd ar hyd Rhodfa Lloyd George ac mae’n eithaf erchyll ar ôl i chi gyrraedd canol y ddinas. Felly, dyna un peth.

Un o’r pethau pwysicaf rydym yn ei wneud yw derbyn ysgolion sy’n ymweld â’r Senedd o’n hetholaethau, ac fe addewais ofyn fel mater o drefn i’r holl ysgolion sy’n ymweld o fy etholaeth i ‘Sut y teithioch chi i’r ysgol y bore yma?’, oherwydd mae’n ddadlennol iawn, rwy’n teimlo, er bod cyfran sylweddol sydd naill ai’n cerdded neu’n beicio, serch hynny mae yna gyfran sylweddol iawn o bobl ifanc hefyd sy’n byw o fewn milltir i’w hysgol gynradd ac sy’n mynd yno mewn car. Mae hynny’n nonsens llwyr yn wir. Nid yw’n dda i’r plentyn, nac yn dda i’r amgylchedd, nac yn dda i’r gymuned. Felly, mae gwir angen i ni osod hyn yn uwch ar yr agenda. Dylai fod yn hollol orfodol i bob ysgol feddu ar bolisi teithio llesol fel bod modd i ni ddweud wrth unrhyw un sy’n cytuno i fynychu’r ysgol honno, ‘Dyma’r llwybr teithio llesol y dylech fod yn ei deithio heddiw. ‘

Roeddwn yn siarad â phennaeth ysgol yn un o etholaethau’r Cymoedd, rwy’n meddwl, a ddywedodd, ‘Wel, mae fy ysgol ar gopa bryn uchel.’ Rwy’n cydnabod bod honno’n her fawr i blentyn feicio i’r ysgol, nid yn unig am ei fod i fyny’r rhiw, oherwydd gall pobl ifanc feicio i fyny rhiwiau, ond oherwydd mai mynd i lawr rhiwiau yw un o’r pethau mwyaf peryglus am feicio ac ni ddylai’r dibrofiad wneud hynny. Ond mae ei phlant yn cerdded i’r ysgol, am mai dyna beth rydym yn ei wneud, a beth rydym bob amser wedi’i wneud. Felly, rwy’n credu bod angen i ni fynnu llawer mwy gan ein rhieni a gofyn iddynt pam y maent yn cludo eu plant i’r ysgol er ein bod yn gwybod y byddant yn fwy parod i ddysgu yn y bore o fod wedi gwneud i’r gwaed lifo’n gynt yn eu pennau drwy gerdded neu feicio i’r ysgol.

Mae gennym raglen addysg i’w gwneud gyda’n teuluoedd, gan fy mod yn credu y byddai llawer o blant nad ydynt yn cerdded neu’n beicio ar hyn o bryd yn hoffi gwneud hynny. Felly, yn union fel y mae gennym gynllun prynu beic ar gyfer ein staff yn y Cynulliad Cenedlaethol, a nifer wych wedi manteisio arno yn fy marn i, hoffwn awgrymu, fel y mae John Griffiths wedi awgrymu, y dylem geisio cael cynllun prynu beic ar gyfer ein holl ysgolion, yn enwedig i’r rhai sy’n gwario hyd at 20 y cant o’u hincwm, fel y dywedodd Lee Waters, ar deithio, sy’n amlwg yn fater o bwys o ran eu hincwm teuluol ac un a fyddai’n lladd sawl aderyn ag un garreg. Felly, rwy’n credu bod hynny’n rhywbeth y dylem fod yn cynnwys y sector gwirfoddol ynddo a chael grantiau i bobl allu ad-dalu cost y beic yn raddol wedyn.

Rwy’n sylweddoli bod y darlun yn llawer mwy cymhleth mewn ardaloedd gwledig, ond rwy’n cynrychioli etholaeth drefol ac nid oes unrhyw esgus, mewn gwirionedd, pam na all unrhyw un o’r bobl ifanc yn fy etholaeth, ac eithrio rhai yn y system ofal o bosibl neu blant anabl wrth gwrs—.

Dylai’r rhan fwyaf o bobl fod yn mynd i’r ysgol naill ai drwy gerdded, beicio neu ar drafnidiaeth gyhoeddus. Mae llawer mwy sydd angen i ni ei wneud. Rwy’n credu bod yr ysgol yn lle da i ddechrau drwy ymwneud â theuluoedd a’u herio o ddifrif, ‘A ydych yn mynd i fod yn mynd â’ch plentyn i’r gwaith?’, oherwydd pam ar y ddaear rydym yn mynd â hwy i’r ysgol uwchradd? Felly, os gallwn gael ysgolion i fod yn fan lle gallwn drafod sut y gallai plant gyrraedd yr ysgol yn ddiogel drwy wneud mân newidiadau i’r dirwedd amgylcheddol sy’n achosi gordewdra, sef ein cynlluniau ffyrdd, yna gallai hynny (a) eu cael i ddeall yn well fod yna lwybrau diogel i’r ysgol a (b) sicrhau bod awdurdodau lleol yn gwneud popeth posibl i sicrhau bod hynny’n wir. Felly, byddwn yn annog y Llywodraeth yn gryf i sicrhau bod hyn yn rhan lawer mwy canolog o’i hagenda les yn gyffredinol.