Diolch, Ddirprwy Lywydd. A gaf fi ddechrau drwy ddiolch i holl aelodau ein pwyllgor o bob plaid, i’n tîm clercio rhagorol a’r tîm cymorth o’n cwmpas a hefyd i’r rhai sydd wedi cyfrannu gyda thystiolaeth arbenigol i’n hadroddiad?

Yn aml, ystyrir bod materion cyfansoddiadol yn faterion sych nad ydynt yn effeithio fawr ddim ar y person cyffredin ar y stryd. Ond os yw’r penderfyniad i adael yr UE wedi dysgu unrhyw beth i ni, mae wedi dangos bod materion cyfansoddiadol yn bwysig a’u bod yn ymgysylltu. Felly, ni ddylem synnu bod Bil Cymru wedi bod yn ffynhonnell llawer o drafodaeth, nid yn unig rhwng gwleidyddion, ond hefyd pan fydd pobl yn defnyddio ein cyfreithiau ar sail ddyddiol. Bydd Bil Cymru yn pennu’r deddfau y gallwn eu llunio i wella ffyniant ac ansawdd bywyd pob dinesydd yng Nghymru. Ein rôl fel deddfwyr wrth graffu ar y Bil yw sicrhau bod gan y Cynulliad y fframwaith gorau posibl ar gyfer llunio’r deddfau hynny. Mae hefyd yn cynnwys sicrhau bod y cyfansoddiad yn hygyrch i bawb.

Nid bogailsyllu cyfansoddiadol yw hyn fel y byddai rhai eisiau i chi gredu; mae’n ymwneud â sicrhau bod gan y Cynulliad yr holl offerynnau angenrheidiol i wneud cyfreithiau sy’n cyflawni dros bobl Cymru. A dyna pam, er mai dyma’r pedwerydd Bil Cymru yn ystod yr 20 mlynedd diwethaf, fod yn rhaid i ni godi llais os yw’r Bil hwn yn gwneud y gwaith o ddeddfu’n fwy cymhleth ac os nad yw’n cyflawni’r hyn a addawyd.

Rydym yn croesawu elfennau o’r Bil hwn. Mewn egwyddor, rydym yn cytuno â’r symud i fodel cadw pwerau. Rydym hefyd yn croesawu cael gwared ar y prawf angenrheidrwydd mewn perthynas â chyfraith breifat a throseddol, gan roi mwy o ryddid i ddeddfu i’r Cynulliad Cenedlaethol. Rydym yn croesawu’r gallu i ddileu ac addasu rhai o swyddogaethau Gweinidogion y DU heb gydsyniad, gyda chyrff megis yr Asiantaeth Safonau Bwyd a’r Comisiwn Etholiadol wedi’u torri allan o’r gofynion cydsynio. Rydym hefyd yn croesawu’r rhestr o holl brif awdurdodau cyhoeddus Cymru yn y Bil, gan ddileu unrhyw amheuaeth fod y cyrff hyn o fewn cymhwysedd deddfwriaethol y Cynulliad Cenedlaethol.

Fodd bynnag, ein hasesiad cyffredinol o’r Bil yw ei fod yn ddarn cymhleth ac anhygyrch o gyfraith gyfansoddiadol. Ni fydd yn darparu’r setliad parhaol cadarn y mae pobl Cymru wedi ei ddisgwyl. Mae hynny’n siomedig ac mae’n anffodus. Yn sicr nid yw’r Bil yn cynnig y setliad blaengar ac uchelgeisiol y mae llawer yng Nghymru wedi gobeithio amdano ac yn credu bod ei angen. Nid yw ychwaith yn gweddu i ddeddfwrfa fodern a phartner cyfartal yn y teulu o genhedloedd sy’n creu’r Deyrnas Unedig.

Mae’r Bil hwn yn well na’r Bil drafft, ac rydym yn croesawu’r newidiadau a wnaed gan Lywodraeth y DU. Fodd bynnag, yr hyn sy’n bwysicach yw na fydd y Bil hwn yn gwella’r setliad datganoli yn gyffredinol, fel y mae. Mae’r ffordd gymhleth y mae cymhwysedd deddfwriaethol y Cynulliad yn cael ei fynegi, gan gynnwys nifer a chyrhaeddiad y cymalau cadw a’r cyfyngiadau, yn llawer rhy gyfyngol. Mae’n dangos diffyg cysylltiad ac mae’n hen ffasiwn.

Yn ogystal, mae’r Cynulliad Cenedlaethol yn cael ei rwystro rhag ysgwyddo cyfrifoldebau y byddai disgwyl i ddeddfwrfa aeddfed ymwneud â hwy. Oni bai bod y Bil yn cael ei ddiwygio’n sylweddol yn Nhŷ’r Arglwyddi, mae’n amlwg y bydd y Cynulliad yn colli pŵer i ddeddfu mewn rhai meysydd. Yn ein barn ni, nid yw’n adlewyrchu na’n parchu ewyllys ddemocrataidd pobl Cymru fel y’i mynegwyd yn 2011.

Cyn trafod casgliadau ein gwaith yn fanwl, hoffwn ddefnyddio rhai enghreifftiau i egluro effaith ymarferol y Bil a sut y mae’n methu grymuso’r Cynulliad Cenedlaethol yn llawn fel deddfwrfa fodern. Felly, er enghraifft, mynegodd y pwyllgor iechyd a’r Prif Weinidog bryderon ynglŷn â chadw gwerthu a chyflenwi alcohol yn ôl, a allai effeithio ar allu Llywodraeth Cymru i fynd i’r afael â materion iechyd sy’n gysylltiedig ag alcohol. Clywsom fynegi pryderon hefyd ynglŷn â cholli cymhwysedd mewn perthynas ag amddiffyn plant a’r polisi mabwysiadu—