Diolch i chi, Lywydd, am y cyfle i ymateb i'r ddadl gadarnhaol hon ar y cyfan. Hoffwn ddiolch i Aelodau'r Cynulliad am gymryd rhan yn y ddadl heddiw. Hoffwn hefyd ddiolch i'r Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol am ei waith parhaus i wella bywydau pobl yma yng Nghymru. Gwn eu bod yn y Siambr heddiw—i fyny'r grisiau yn oriel y Siambr—yn gwrando.

Gan droi at y gwelliannau, byddwn yn cefnogi gwelliant 1. Mae Llywodraeth Cymru yn credu'n gryf mewn hyrwyddo hawliau menywod beichiog a mamau newydd yn y gwaith, ac rydym wedi ymrwymo i weithio gyda'r Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol ac eraill i sicrhau nad yw merched yn wynebu gwahaniaethu yn y gweithle ar sail beichiogrwydd neu famolaeth—pwynt dilys iawn a godwyd gan yr Aelod yn gynharach. Y mis diwethaf, gwnaeth swyddogion Llywodraeth Cymru gyfarfod â'r EHRC i drafod canfyddiadau'r adroddiad o ran gwahaniaethu ar sail beichiogrwydd a mamolaeth ac ystyried gweithredoedd posibl.

Rydym ni’n cefnogi gwelliant 2. Fodd bynnag, dylem ni fod yn glir fod Llywodraeth Cymru eisoes wedi bod yn datblygu dewisiadau eleni i wella darpariaethau hunaniaeth rywedd yma yng Nghymru. Yn dilyn cynnydd yn nifer y ceisiadau ar gyfer asesiadau yn y blynyddoedd diwethaf, gwnaethom gomisiynu Pwyllgor Gwasanaethau Iechyd Arbenigol Cymru, sy'n comisiynu gwasanaethau hunaniaeth rywedd ar ran byrddau iechyd, i ddatblygu llwybr gofal hunaniaeth rywedd i ni yma yng Nghymru.

Lywydd, mae'r pwyllgor wedi cynnal digwyddiad ymgysylltu â'r cyhoedd i glywed barn defnyddwyr gwasanaethau a gweithwyr iechyd proffesiynol, a bydd yn darparu dewisiadau ar gyfer adlinio gwasanaethau i gefnogi'r llwybr newydd o ran rhyw. Bydd y £0.5 miliwn y flwyddyn a gyhoeddwyd yn y gyllideb ddrafft yn cynorthwyo'r pwyllgor gyda'r gwaith hwn.

Rydym ni’n cefnogi gwelliant 3. Mae Llywodraeth Cymru yn cytuno bod gan bob un ohonom ran i'w chwarae wrth fynd i'r afael ag anghydraddoldeb a chydnabod bod rhaid i ni ddod at ein gilydd i fynd i'r afael â'r saith her allweddol a gynhwysir yn yr adroddiad 'A yw Cymru’n Decach?'. Fel y soniais yn fy araith agoriadol, mae ein hamcanion cydraddoldeb newydd wedi’u datblygu gan gysylltu’n gryf â'r heriau hyn, ac mae llawer o'r rhain wedi’u codi gan yr Aelodau yn y Siambr heddiw.

Rydym ni’n cefnogi gwelliant 4. Mae'r trydydd sector yn gwneud gwaith hanfodol bwysig gyda chymunedau a chyda Llywodraeth Cymru, sy’n gwerthfawrogi'n fawr y cyfle i gefnogi a chysylltu â gwaith y trydydd sector a'r cymunedau y mae'n eu cefnogi. Mae'r gwaith a wneir gan y trydydd sector yn hanfodol, ac i sicrhau bod y sector hwn yn ffynnu, mae’n rhaid inni gael seilwaith cryf i’w gefnogi. Ar gyfer 2016-17, dyrannodd Llywodraeth Cymru £6 miliwn i gefnogi seilwaith y trydydd sector, sy'n cynnwys cyllid craidd Cyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru.

Rwy’n ymwybodol iawn bod comisiynydd a chomisiwn yr EHRC wedi bod yn gwrando ar yr hyn a oedd gan nifer o’r Aelodau i’w ddweud. Byddaf yn rhoi sylw i rai o’r pwyntiau y mae’r Aelodau wedi'u codi y prynhawn yma—pob un yn ddilys iawn, neu'r rhan fwyaf ohonyn nhw’n ddilys iawn, o ran eu sylwadau. Mark Reckless—rwy’n credu bod swyddogaeth comisiwn Cymru a'u comisiynwyr yn amhrisiadwy. Mae'n hanfodol ein bod ni’n cynnal llais dros Gymru, yn ystyried anghydraddoldeb o safbwynt Cymru, ac yn ceisio barn am sut yr ydym ni’n rheoli hynny. Rwy’n talu teyrnged i'r sefydliad sy'n gweithredu yma. Rwyf hefyd yn cydnabod profiad gwerthfawr yr undeb o ran effeithiau'r sylfaen wybodaeth a leolir yn Lloegr, ond yn cydnabod hefyd bod y gwaith a wneir yma dros Gymru yng nghyd-destun Cymru yn werthfawr iawn, a dylem gynnal hynny, beth bynnag sy’n digwydd, wrth inni symud ymlaen.

Cododd Joyce Watson a Julie Morgan bwyntiau yn ymwneud â llawer iawn o faterion, ond un o'r rhai a ddaeth i fy meddwl i yn arbennig, ac rwy’n rhannu barn llawer o bobl—mae'n anodd iawn, ond ni ddylem ni golli'r cyfle i siarad am y pethau hyn, yn enwedig ynglŷn â throseddau casineb. Cawsom ddadl yr wythnos o’r blaen am droseddau casineb lle y mynegwyd llawer o safbwyntiau, rhai ohonyn nhw nad wyf yn cytuno â nhw, ond rwy’n derbyn bod gan bobl y safbwyntiau hynny, a dylem ni eu herio yn y modd priodol, ac fe wnaethom bryd hynny. Ond o ran troseddau casineb yn arbennig—nid wyf wedi fy argyhoeddi pam na ddylem ni eto—. Rwy’n credu y dylem ni gynnwys troseddau casineb ar sail rhyw. Nodweddion yr wyf yn credu y dylid eu cyfrif yn yr achosion o droseddau casineb oherwydd, ac rwy’n dyfynnu, Lywydd—nid yw’n ddefnydd da iawn o iaith, ond rwy'n gyfarwydd â chyfnewidiadau e-byst a gafwyd rhwng Aelodau. Pam y dylai fod yn briodol galw menyw yn 'butain', ond ddim yn dderbyniol nac yn briodol galw rhywun yn 'homo'. Pam na chânt eu cymharu, a’u hystyried fel bod yr un fath, fel troseddau casineb? Rwy’n credu y dylem ni wneud rhagor o waith ar hyn, yn y tymor hir.

Byddaf yn ymateb i bwynt y Cynghorydd McEvoy ynghylch trais domestig. A gaf i ddweud bod y Siambr hon, y Llywodraeth hon, yn cymryd materion yn ymwneud â thrais yn y cartref o ddifrif­—yn ddifrifol iawn—boed hynny’n erbyn dynion neu fenywod? Mae'r ffaith bod dwy fenyw yn marw bob wythnos yn effaith sylweddol na ddylem ni fyth anghofio. Rwy’n gobeithio bod yr Aelod, â’i argyhoeddiadau, o ran ei argyhoeddiadau personol a’i angerdd dros fynd i'r afael â thrais domestig—. Rwy'n credu bod llawer o bethau y dylem ni hefyd eu trafod o ran gwasanaethau trais domestig pan ei bod hi’n gwbl amhriodol ymosod ar fenywod. Mae'n gwbl amhriodol ymosod ar unigolyn arall, ac rwy'n gobeithio y bydd pob Aelod yn myfyrio ar hynny wrth gyfrannu yn y Siambr hon yn y dyfodol.

Efallai y byddwch hefyd yn ymwybodol, Lywydd, fod Kate Bennett, cyfarwyddwr cenedlaethol Cymru yn yr EHRC yn ymddeol o'i swydd ar ôl mwy na 20 mlynedd—cyflawniad gwych. A hoffwn achub ar y cyfle hwn i ddiolch i Kate am ei hymrwymiad a’i gwasanaeth hir i hyrwyddo cydraddoldeb a hawliau dynol yma yng Nghymru. Penodwyd June Milligan yn gomisiynydd yr EHRC ar gyfer Cymru eleni, a hoffwn hefyd ei chroesawu hi i’w swydd newydd, ac rwy’n edrych ymlaen at weithio gyda hi yn y dyfodol, ac rwy’n talu teyrnged hefyd i Ann Beynon, a wnaeth waith arbennig wrth ein harwain at y sefyllfa yr ydym ynddi heddiw.

Yn olaf, mae'r comisiwn yn cynnal derbyniad yn Nhŷ Hywel yn syth ar ôl y Cyfarfod Llawn, Lywydd. Rwy’n achub ar y cyfle hwn i atgoffa Aelodau'r Cynulliad i gwrdd â phwyllgor EHRC Cymru. Rwy’n annog holl Aelodau'r Cynulliad, yn enwedig y rhai a ymunodd â ni ym mis Mai eleni, i ddod draw i ddysgu am y gwaith gwych y mae'r EHRC yn ei wneud yng Nghymru, yn syth ar ôl y Cyfarfod Llawn, ar ôl y sesiwn hon heddiw. Ac rwy’n diolch i'r Aelodau am eu cyfraniad. Rwy'n siŵr y bydd y comisiwn wedi gwrando'n ofalus ar y cyfraniadau ac y bydd yn gweithredu yn unol â hynny, mewn modd proffesiynol a phriodol, yn ôl ei arfer.