Diolch, Lywydd. Diolch am y cyfle hwn i drafod a dathlu gwaith haearn abaty Nedd, a diolch am yr ychwanegiad newydd hwn yn y Siambr.

Mae’r gwaith haearn heddiw yn safle dadfeiliedig, ond fel llawer o safleoedd diwydiannol yng Nghymru, roeddent yn arfer bod yn fan lle y bu cryn arloesi, o’r mwyndoddi copr cynharaf, ac yn fwy diweddar, lle y sefydlwyd gwaith haearn a oedd yn hanfodol yn strategol i economi Cymru. Allforiwyd ei gynnyrch i India, ac roedd yn fan pwysig o ran cyflogaeth i bobl Castell-nedd a thu hwnt. Yn ei anterth yn ystod y ddeunawfed ganrif a’r bedwaredd ganrif ar bymtheg, golygai fod Castell-nedd yn dref â chysylltiadau byd-eang.

Mae arnom ddyled i gyfeillion y gwaith haearn am gynnal ymwybyddiaeth o’r safle, ac yn ddiweddar i ddarlith gyhoeddus yn y dref gan yr Athro Huw Bowen o Brifysgol Abertawe, a oedd yn olrhain y gwaith o adfer dyfodol i’r safle fel man archwilio a menter, lle y gall ein treftadaeth fod yn ganllaw i’n dyfodol. Ni ddylai ysbryd yr arloesedd a ymgorfforir yn y gwaith haearn aros yn rhan o’n hanes. Dylai lle a oedd yn allforio’r peiriannau ager cynharaf o gwmpas Ewrop ddeffro dychymyg plant ysgol a’n helpu ni oll i godi ein golygon wrth i ni adeiladu economi ein gwlad ar gyfer y dyfodol. Felly, ein tasg yw troi’r enghraifft werthfawr hon o dreftadaeth economaidd Cymru yn ysbrydoliaeth i genhedlaeth newydd o arloeswyr mewn Castell-nedd fodern a Chymru fodern.