Part of the debate – Senedd Cymru am 6:16 pm ar 9 Tachwedd 2016.
Wel, gadewch i mi roi mwy o fanylion o ran y broses yma. Mae’r Aelod yn iawn i awgrymu y byddwn yn cefnogi eu cynnig diwygiedig yn amodol ar hynny, ond pan ofynnwyd i’r lluoedd arfog—. Nid fy mhenderfyniad i yw hwn, fel y soniodd Mark Isherwood pan ddywedodd nad ei benderfyniad ef ydoedd; rhywun arall oedd yn gofyn am hyn. Gadewch i mi egluro pam y mae gennym y dystiolaeth i awgrymu nad y comisiwn yw’r lle iawn i wneud hynny yn awr yn ôl pob tebyg. Cawsom y grŵp arbenigol ar y lluoedd arfog, ac rydym yn eu cyfarfod ar sawl achlysur yn ystod y flwyddyn. Cytunwyd y dylai’r grŵp arbenigol gyfarfod â swyddogion a’r Lleng Brydeinig Frenhinol, a byddent yn ymweld â Chomisiynydd Cyn-filwyr yr Alban a rhanddeiliaid eraill i drafod ei rôl ac asesu unrhyw wersi a ddysgwyd, ac yn dod yn ôl at y grŵp arbenigol a rhoi cyngor i mi ar hynny. Cafodd y canfyddiadau eu rhannu gyda phob aelod o’r grŵp arbenigol, a chytunwyd ei bod yn ddyddiau cynnar i gael unrhyw fudd go iawn o’r gwaith roedd Comisiynydd Cyn-filwyr yr Alban yn ei wneud, ac y byddai’r grŵp yn parhau i fod â briff gwylio drosto i sicrhau arferion gorau ar draws y wlad a thu hwnt. Rwy’n fodlon i hynny barhau, ac os yw’n llenwi gofod lle y cyflwynir argymhellion i awgrymu y dylai fod gennym gomisiynydd, rwy’n agored i’r cynnig hwnnw, ond ar hyn o bryd, ni cheir dim ar wahân i dystiolaeth sy’n awgrymu bod gan yr Alban un a bod honno’n sefyllfa well na’r hyn sydd gennym yma yng Nghymru. Felly, byddwn yn gwrthsefyll yr egwyddor, ond dyna pam ein bod wedi derbyn y cynnig mewn egwyddor, oherwydd nid ydym yn ei ddiystyru yn gyfan gwbl. Dyna’n union beth rwy’n meddwl roedd Bethan Jenkins yn ei ddweud—nid ydym wedi ein hargyhoeddi gan y ddadl dros gael un ar hyn o bryd.
Mae ein gwaith gyda chyn-filwyr yn seiliedig ar gyswllt a deialog barhaus gyda chyn-filwyr ac elusennau a sefydliadau sy’n darparu gwasanaethau ar gyfer cymuned y lluoedd arfog, ac nid wyf yn credu y byddai gweithdrefn asesiad anghenion newydd yn gwella gwasanaethau eto yn ymarferol. Fe gyfeirioch at bethau sy’n digwydd yn yr Alban neu yn Lloegr. Mae gennym rai arferion sy’n digwydd yma yng Nghymru nad ydynt yn digwydd yn unrhyw le arall yn y DU. Yn wir, cymorth y GIG sydd gennym ym mhob un o’r byrddau iechyd—nid yw hynny ar gael yn unrhyw ran arall o’r wlad, ond mae’n benodol iawn i Gymru.
Mae’r grŵp arbenigol, gyda’i aelodaeth amrywiol, yn chwarae rôl amhrisiadwy. Gyda’n gilydd, rydym yn pennu ein blaenoriaethau yn y dyfodol a sut y gallwn gydweithio i gyflawni’r rhain ar gyfer y dyfodol. Soniais ddoe am ein dogfen newydd a elwir yn rhaglen ‘Croeso i Gymru’, sydd wedi’i theilwra’n benodol ar gyfer personél presennol a’u teuluoedd. Mae’n darparu gwybodaeth ynglŷn â ble i gael gafael ar wasanaethau a chymorth. Rydym yn gwybod, fel yr awgrymodd Aelodau heddiw yn y Siambr, fod tai yn un o’r heriau mwyaf sy’n ein hwynebu i gyn-filwyr a’u teuluoedd. Mewn ymgynghoriad â’n partneriaid allweddol, rydym wedi datblygu llwybr atgyfeirio ar gyfer tai, i helpu cyn-filwyr a’u teuluoedd i wneud dewis gwybodus ynglŷn â’r opsiwn sy’n gweddu i’w hanghenion.
Mae rhaglen arall rydym yn falch iawn ohoni yng Nghymru yn darparu £50,000 i Frigâd 160 a’r Pencadlys yng Nghymru, i gyflwyno llwybr cyflogadwyedd y lluoedd arfog a chymryd camau unwaith eto i helpu pobl ifanc i drawsnewid eu bywydau drwy ddefnyddio sefyllfa’r fyddin a mwy, lle y gallwn gael budd o’u gwybodaeth a chefnogi proses i fagu hyder. Rhaglen GIG Cymru i Gyn-filwyr, unwaith eto, yw’r unig un o’i bath yn y DU. Dylem ddathlu’r pethau rydym yn eu gwneud yn dda yma yng Nghymru a pheidio â bod yn negyddol yn ein cyfraniadau drwy’r amser. Rydym yn darparu £585,000 y flwyddyn i gynnal hynny, ond rwy’n cydnabod ei fod dan bwysau ac mae’n rhaid i ni wneud mwy. Yn ddelfrydol, credaf y dylai’r lluoedd arfog fod â rhan yn hyn. Fel y cyfrannodd yr Aelodau heddiw, pan fyddwch yn gadael y lluoedd arfog ni ddylai fod yn achos o godi llaw a dweud ffarwel; dylai fod llwybr o gefnogaeth gan y lluoedd arfog, gan y Weinyddiaeth Amddiffyn yn y DU i bersonél presennol a chyn-bersonél.
A gaf fi gyfeirio’n fyr iawn at rai o’r pwyntiau a grybwyllwyd gan yr Aelodau? Gofynnodd Mark Isherwood i mi ynglŷn ag ymgyrch Count Them In y Lleng Brydeinig Frenhinol. Am resymau difrifol iawn, roeddem yn gwrthwynebu cefnogi hynny ym mis Gorffennaf eleni, ar sail cyngor diogelwch, oherwydd y materion y soniodd Andrew R.T. Davies amdanynt yn ymwneud â’r ffaith nad yw rhai pobl yn dymuno i’r wybodaeth eu bod yn gyn-filwyr fod yn y parth cyhoeddus. Rydym yn fodlon â’r cyngor hwnnw a gawsom yn ôl gan y gwasanaethau diogelwch, i ddiogelu’r unigolion nad ydynt am fod yn y sefyllfa honno, ac rydym yn cefnogi ymgyrch y lleng Brydeinig ac rwyf wedi ysgrifennu atynt i esbonio’r broses honno. Felly, rwy’n gobeithio y bydd yr Aelod yn cefnogi hynny.
Unwaith eto, mae’n ddigwyddiad rheolaidd—12 mis i’r diwrnod—i gael y ddadl a gyflwynwyd eto gan yr wrthblaid. Unwaith eto, yn gyffredinol rydym yn cael dwy ddadl yn yr un wythnos ynglŷn â hyn. Rwy’n credu ei bod yn un bwysig; digwyddiad pwysig blynyddol sy’n cofnodi ein cefnogaeth, fel Aelodau, a’r sefydliad hwn, i gynrychioli a pharchu’r bobl a fu’n ymladd mewn sawl rhyfel a gwrthdaro i amddiffyn y gymdeithas sydd gennym heddiw, ac rwy’n ddiolchgar iawn am y cyfle i ymateb.