Diolch i chi, Lywydd, ac a gaf fi gytuno â’r sylwadau a wnaed gan Ysgrifennydd y Cabinet ar ddiwedd ei gyfraniad yno—fod hon wedi dod yn ddadl flynyddol? Credaf fod pob Aelod yn cytuno ei bod yn un y mae’r Aelodau yn dymuno cymryd rhan ynddi bob blwyddyn i ddangos ein cefnogaeth i’n lluoedd arfog a’n cyn-filwyr.

A gaf fi ddiolch i bawb sydd wedi cyfrannu at y ddadl heddiw? Mae mor bwysig nad yw’r aberth a wnaed ar ran y genedl gan ein lluoedd arfog yn mynd yn angof. Wrth gwrs, mae digwyddiadau megis Sul y Cofio yn rhoi ffocws allweddol ar gyfer anrhydeddu’r rhai a laddwyd, ond dylai ein lluoedd arfog fod yn ein meddyliau drwy gydol y flwyddyn gyfan a dylem fod yn ailwerthuso bob amser sut y gallwn eu cefnogi orau, gan wrando ar syniadau’r milwyr eu hunain.

Mewn gwirionedd, roedd hwn yn bwynt a wnaed gan Mark Isherwood yn ei sylwadau agoriadol. I rai o’r Aelodau sydd wedi dweud, neu wedi awgrymu efallai ein bod mewn rhyw ffordd yn ceisio gwleidyddoli’r broses goffa a Dydd y Cofio eleni, rwy’n meddwl bod y ffaith fod llawer o’r syniadau hyn wedi dod gan y cyn-filwyr eu hunain—nid gennym ni na’n wir gan bleidiau eraill yn y Siambr hon, ond gan gyn-filwyr eu hunain—yn dangos yr ysbryd y daethom â’r ddadl hon i’r Siambr a’r bwriadau sydd gennym wrth wneud hynny i geisio gwella bywydau pobl yn ein lluoedd arfog.

Mae egwyddorion cyfamod y lluoedd arfog a ymgorfforwyd yn y gyfraith yn 2011 yn anelu i sicrhau nad yw pobl ein lluoedd arfog o dan anfantais ormodol wrth wneud defnydd o wasanaethau cyhoeddus. Dylai Llywodraeth Cymru ac awdurdodau lleol deilwra eu rhaglenni i gefnogi’r egwyddorion hyn yn y ffordd orau. Dyma pam rydym wedi galw am gomisiynydd y lluoedd arfog—yn amlwg, un o agweddau mwyaf dadleuol yr hyn rydym wedi’i gynnig heddiw, yn ôl pob tebyg.

Mae Plaid Cymru yn awyddus i nodi pan fo Cymru’n yn cael ei thrin yn wahanol i’r Alban—yn andwyol o gymharu â’r Alban—ac yn wir mae ganddynt hawl i wneud hynny, ond dyma enghraifft glasurol: os yw comisiynydd yn ddigon da ar gyfer yr Alban, yna’n sicr mae’n ddigon da i ni yma yng Nghymru. Rwy’n clywed, yn ogystal, yr hyn a ddywedodd Ysgrifennydd y Cabinet—yn wir, roeddech yn gadael y drws ar agor yno, rwy’n meddwl, Ysgrifennydd y Cabinet. Byddai’n anghywir i mi awgrymu eich bod wedi cau’r drws ar gael comisiynydd i ddelio â’r materion hyn. Rwy’n meddwl mai’r hyn roeddech yn ei ddweud oedd eich bod yn hapus gyda’r strwythur sydd gennych ar hyn o bryd a’r cyngor rydych yn ei gael ar hyn o bryd ac os yw hwnnw wedyn yn datblygu’n strwythur comisiynydd, neu os oes galw am hynny yn y dyfodol, yna, byddech yn edrych ar hynny o ddifrif. Yr hyn y byddem yn ei ddweud wrthych yw bod y galw yno yn awr—credwn fod y galw wedi tyfu a bod yna ddigon o reswm bellach i gyflwyno’r rôl hon. Gelwir amdani gan deuluoedd pobl y lluoedd arfog; gelwir amdani gan bobl y lluoedd arfog eu hunain a gelwir amdani gan yr Aelodau yn y Siambr hon. Felly, byddwn yn eich annog i ailystyried y safbwynt cyn gynted ag y bo modd—eich bod yn cefnogi’r agwedd honno ar y cynnig sy’n ein symud tuag at gomisiynydd. Felly, byddwn yn awgrymu os yw’n ddigon da yn y dyfodol, mae’n ddigon da yn awr a dylem symud tuag at y safbwynt hwnnw cyn gynted â phosibl.

Mae darpariaeth y lluoedd arfog wedi bod yn anghydlynol weithiau yn y gorffennol. Gadewch i ni ddwyn ynghyd y gwahanol linynnau o gefnogaeth. Gadewch i ni adeiladu arwyddbyst llawer gwell, fel bod yr hen faterion cyfarwydd sydd wedi effeithio ar filwyr sy’n ymladd dros eu gwlad a’r ffordd y maent wedi ei chael hi’n anodd ailaddasu i fywyd ar y tu allan yn cael eu datrys o’r diwedd.

Roedd Jeremy Miles, yn ei gyfraniad, yn hollol gywir i nodi’r lefelau diweithdra uwch sy’n effeithio ar gyn-filwyr. Fe sonioch am yr angen i ddatblygu’r sgiliau y maent wedi’u datblygu yn ystod eu hamser yn y lluoedd arfog i wneud yn siŵr eu bod yn cael eu defnyddio’n dda, eu bod yn adennill eu hyder a dangos bod ganddynt rôl werthfawr iawn i’w chwarae mewn bywyd sifil.

Yn olaf, Lywydd, gwnaeth Suzy Davies a Caroline Jones sylwadau dilys iawn. Dywedodd Suzy Davies fod hyn yn ymwneud â mwy na chyn-filwyr; mae’n ymwneud â mater ehangach cadw teuluoedd gyda’i gilydd. Mae’r ystadegyn pwysig a ddyfynnwyd gan Caroline Jones—oes, mae 5 y cant o’r boblogaeth yng Nghymru, ond 7 y cant o’r cyn-filwyr—wir yn bwysig a dylem gofio hynny heddiw. I gloi, Lywydd, hoffwn ddiolch i bawb a gymerodd ran yn y ddadl heddiw. Gadewch i ni wneud yr hyn a allwn i roi mwy o gefnogaeth i gyn-filwyr ein lluoedd arfog. Rwy’n gobeithio y bydd y ddadl hon yn anfon neges glir i’n milwyr eu bod yn ein meddyliau, yn enwedig yn ystod wythnos y cofio, ond hefyd drwy gydol y flwyddyn gyfan, a bod pob un ohonom yn y Siambr hon am wneud yr hyn a allwn i geisio gwella eu bywydau cymaint ag y gallwn.