Part of the debate – Senedd Cymru am 4:46 pm ar 15 Tachwedd 2016.
Mae'n ddrwg gennyf i. Diolch am y sylwadau a’r cwestiynau—wedi’u datgan gydag awdurdod cyn bennaeth iechyd Unsain, wrth gwrs. Rwy’n credu, mewn gwirionedd, fod y pwynt a wnaethoch yn gynnar ar y dechrau ynglŷn â’r system yn Lloegr—. Rhan o'n her ni yng Nghymru yw cydnabod yr heriau y mae’r system fwy darniog yn Lloegr wedi’u cyflwyno i’w haelodau staff a’i dinasyddion, ond hefyd i wireddu’r manteision damcaniaethol a’u gwireddu’n ymarferol drwy gael system integredig wedi’i chynllunio yma yng Nghymru—sydd â’r bwriad mewn gwirionedd o fod yn fwyfwy blaengar drwy bob gaeaf, ond hefyd drwy weithgarwch dewisol a heb ei drefnu yn ystod gweddill y flwyddyn.
Rwy'n falch eich bod wedi sôn am yr ymgyrch Dewis Doeth. Cafodd ei harwain eto eleni gan Andrew Goodall, prif weithredwr GIG Cymru. Mae rhywbeth yma sy’n ymwneud ag ymgysylltu dinasyddion â’u dewisiadau gofal iechyd eu hunain a helpu'r system mewn gwirionedd. Wrth wneud hynny, ceir manteision gwirioneddol i'r unigolyn. Mae’n dibynnu ar ba gyfres o ffigurau y byddwch yn edrych arnynt, ond, yn dibynnu ar bwy fyddwch yn siarad â nhw, mae rhwng 9 a 30 y cant o’r bobl sy'n dod i adran damweiniau ac achosion brys nad ydynt angen unrhyw fath o ymyrraeth gofal iechyd. Gellid ymdrin â rhai pobl mewn lleoliad gofal iechyd gwahanol. Hefyd, mae angen i chi feddwl am awduron y gwahanol ffigurau hynny, ond ceir nifer sylweddol o bobl sy'n dod i’r adrannau damweiniau ac achosion brys nad oes angen iddyn nhw fod yno o gwbl, naill ai oherwydd nad oes angen ymyrraeth gofal iechyd arnyn nhw neu oherwydd y gallen nhw ei chael yn rhywle arall, naill ai o fewn y gymuned, mewn fferyllfa neu yn rhywle arall. Felly, mae hynny'n rhan bwysig iawn o hyn.
Yr her yw sut yr ydym ni’n ymgysylltu â’r cyhoedd wrth wneud y dewisiadau hynny, oherwydd os byddwch chi’n dod i adran damweiniau ac achosion brys a’ch bod chi’n aros am gyfnod o amser am ymyrraeth weddol syml y gallech chi ei chael ar y stryd fawr, rydych chi wedi gwastraffu eich amser eich hunan yn ogystal â dargyfeirio’r bobl hynny sy'n gwneud penderfyniadau, o bosibl, a’r bobl hynny sy'n rhoi gofal yn y lleoliad hwnnw oddi wrth bobl sydd ag anghenion difrifol iawn, ac sydd mewn adran ddamweiniau ac achosion brys o ganlyniad i ddamwain ddifrifol neu argyfwng gwirioneddol. Felly, mae rhywbeth yn y fan yma ynglŷn â sicrhau bod pobl yn ymgysylltu, a’i gwneud hi’n haws mewn gwirionedd i’w ffrindiau a’u hanwyliaid eu hunain a allai fod yn y sefyllfa honno o fod angen y gofal ychwanegol hwnnw, i gael gafael arno’n gyflymach.
Byddwn, wrth gwrs, yn bwriadu gwerthuso'r ymgyrch Dewis Doeth. Rwyf eisoes wedi gofyn, ar gyfer diwedd cyfnod y gaeaf hwn, am gael gwerthusiad priodol er mwyn deall yr effaith y mae eisoes wedi’i gael i roi gwersi gwirioneddol i ni ar gyfer y dyfodol. Rwy'n credu bod hynny'n bwysig, hefyd.
Ynglŷn â’r brechlyn ffliw—rwy’n falch eich bod chi wedi sôn am hyn, gan fy mod wrth fy modd â'r gwaith y mae Rebecca Evans wedi bod yn ei arwain ynglŷn ag ymgyrch y brechlyn ffliw eleni. Mae angen deall y cydbwysedd rhwng fferyllfeydd a meddygon teulu wrth gyflwyno'r brechlyn ffliw, ond hefyd, yn arbennig, meddwl am bobl sy'n gweithio yn y maes gofal cymdeithasol neu'r gwasanaeth iechyd i sicrhau eu bod mewn gwirionedd yn cael y brechlyn ffliw eu hunain. Yn amlwg, mae’r bobl hynny yn gweithio gyda phobl sy'n agored i niwed, a'r her yw, os nad ydyn nhw’n cael y brechlyn ffliw, mae pwynt yn y fan yna am ddilyniant iechyd a gofal cymdeithasol o ran gallu darparu ac ymarfer eu hunain beth bynnag, ond hefyd y posibilrwydd ar gyfer gwneud rhai o'r bobl fregus hynny yn salach a chynyddu’r posibilrwydd iddyn nhw ddal y ffliw yn y lle cyntaf.
Felly, rwy’n edrych ymlaen at ganlyniad cadarnhaol i ymgyrch eleni. Byddwn yn dysgu oddi wrth ymgyrch eleni, beth bynnag fo'r canlyniadau, i weld rhagor o gynnydd a gwelliant ar gyfer y flwyddyn nesaf hefyd. Ond rwy’n meddwl bod her wirioneddol yn y fan yma ar gyfer y sector gofal cymdeithasol annibynnol yn arbennig, i wneud yn siŵr eu bod yn manteisio ar y cyfleoedd sy’n ymwneud â dilyniant busnes o ran sut yr ydym yn cyflawni hyn mewn ffordd wirioneddol, sydd wedi ei hymgorffori, o bosibl mewn comisiynu, ac efallai y bydd gan y Gweinidog fwy i'w ddweud am hynny ym mhwyllgor yr wythnos hon.