Diolch. Mae Llywodraeth Cymru yn cydnabod ac yn gwerthfawrogi’r cyfraniad y mae pobl hŷn ledled Cymru wedi ei wneud ac yn parhau i wneud yn ein cymunedau. Rwy’n falch ein bod wedi arwain y ffordd gyda’n strategaeth arloesol ar gyfer pobl hŷn. Fe’i lansiwyd gyntaf yn 2003, ac mae wedi cael ei chydnabod gan y Sefydliad Ymchwil Polisi Cyhoeddus fel yr ymrwymiad mwyaf cydlynol a hirdymor i wella sefyllfa pobl hŷn yn y DU. Fe dorrwyd tir newydd gennym eto yn 2008, pan ddaethom yn wlad gyntaf i benodi comisiynydd pobl hŷn. Mae’r comisiynydd yn gweithredu fel hyrwyddwr annibynnol a llais i bobl hŷn ledled y genedl.

Ar draws y Llywodraeth, rydym yn parhau â’n hymrwymiad hirsefydlog i wella bywydau pobl hŷn yng Nghymru ac amlinellais nifer o’r camau gweithredu hyn yn fy natganiad ysgrifenedig i nodi Diwrnod Rhyngwladol Pobl Hŷn ym mis Hydref. Ym mis Gorffennaf 2014, cyhoeddwyd datganiad o hawliau pobl hŷn yng Nghymru. Mae’r datganiad yn amlinellu’r hyn y mae disgwyl i wasanaethau cyhoeddus ei wneud i sicrhau bod pobl hŷn yn cael y cymorth sydd ei angen arnynt gan sicrhau bod eu hurddas a’u hawliau’n cael eu diogelu.

Daeth Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 i rym ym mis Ebrill eleni, gyda hawliau pobl hŷn wedi’u hymgorffori ynddi. Mae’r Ddeddf yn rhoi llais a rheolaeth gryfach i bobl ar y gefnogaeth y maent ei hangen. Mae hefyd yn canolbwyntio ar ymyrraeth gynnar ac atal i gynorthwyo pobl i aros yn annibynnol a chyflawni’r canlyniadau lles sy’n bwysig iddynt. Rydym wedi ymrwymo i sicrhau bod pobl hŷn yn cael gofal o ansawdd da ac yn cael eu trin gydag urddas a pharch. Rydym yn rhoi camau ar waith i ymateb i’r adolygiad a gynhaliwyd gan Dr Margaret Flynn ac wedi penodi uwch arbenigwr gwella ansawdd i symud gwaith yn ei flaen, yn enwedig mewn perthynas â briwiau pwyso. Am y rhesymau hyn a mwy, rydym yn croesawu ac yn cefnogi rhannau 1 a 2 o’r cynnig heddiw.

Gan droi at bwynt 3 y cynnig, fodd bynnag, mae penderfyniad Llywodraeth y DU i ohirio ei diwygiadau i’r trefniadau talu am ofal tan o leiaf 2020 wedi cael canlyniadau difrifol i Gymru. Mae’n golygu na fyddwn yn cael cyllid canlyniadol i gefnogi diwygiadau sylweddol i’n trefniadau talu am ofal ni. Serch hynny, nid yw hyn wedi ein rhwystro rhag bwrw ymlaen â diwygio, sydd o fewn ein pwerau presennol a’r adnoddau sydd ar gael i ni. Un o’r ymrwymiadau allweddol yn ein rhaglen ‘Symud Cymru Ymlaen’ yw mwy na dyblu’r terfyn cyfalaf y gall pobl mewn gofal preswyl ei gadw o £24,000 i £50,000, a bydd pobl yn elwa o gam cyntaf y cynnydd i £30,000 o fis Ebrill y flwyddyn nesaf. Ar yr un pryd, byddwn yn cadw ein haddewid i ddiystyru’n llawn y pensiwn anabledd rhyfel wrth dalu am ofal.

Wrth gwrs, mae Llywodraeth Cymru eisoes wedi ystyried canfyddiadau adroddiad y comisiynydd pobl hŷn ar ddementia, ac rydym yn cefnogi’r rhan hon o’r cynnig. Mae ‘Symud Cymru Ymlaen’ yn nodi ein hymrwymiad i roi camau pellach ar waith i wneud Cymru’n genedl sy’n ystyriol o ddementia drwy ddatblygu a gweithredu cynllun strategol cenedlaethol newydd ar ddementia. Mae Llywodraeth Cymru hefyd wedi darparu dros £8 miliwn o arian ychwanegol dros y ddwy flynedd ddiwethaf ar gyfer datblygu gwasanaethau dementia ledled Cymru.

Mae gan ein partneriaid yn y trydydd sector rôl allweddol yn y gwaith o ddatblygu’r strategaeth ddementia newydd i Gymru ac mae’r Gymdeithas Alzheimer wedi bod yn ymwneud yn agos â’r gwaith ymgysylltu â rhanddeiliaid, a bydd hyn yn llywio’r fersiwn derfynol o’r cynllun strategol. Bydd y cynllun yn adeiladu ar y gwaith da sy’n bodoli eisoes a bydd yn cynnwys codi ymwybyddiaeth, gan weithio gyda Chymdeithas Alzheimer ac eraill, er mwyn cynnal momentwm ymgyrchoedd ffrindiau dementia a chymunedau cefnogi pobl â dementia. Bydd hefyd yn canolbwyntio ar wella cyfraddau diagnosis, darparu cymorth ymarferol ac emosiynol a sefydlu diwylliant sy’n rhoi urddas a diogelwch cleifion yn gyntaf.

Gan droi at bwynt olaf y cynnig, rydym am i Gymru fod yn gymdeithas deg a byddwn yn parhau â’n gwaith gyda’r holl grwpiau a ddiogelir i atal gwahaniaethu. Cyfeiriais yn gynharach at y datganiad o hawliau a gyhoeddwyd gennym ar gyfer pobl hŷn. Ac yn ogystal â’r hawliau a ymgorfforir yn y Ddeddf gwasanaethau cymdeithasol a llesiant, o ran deddfwriaeth bosibl yn y dyfodol, gallaf gadarnhau bod y Prif Weinidog eisoes wedi cael trafodaethau cychwynnol gyda’r comisiynydd pobl hŷn mewn perthynas â chryfhau hawliau pobl hŷn, ac mae’n cefnogi’r egwyddor o gael Bil. Rwyf hefyd wedi cael trafodaethau cychwynnol ac edrychaf ymlaen at gyfarfod â’r comisiynydd eto yn ddiweddarach y mis hwn i drafod ei chynigion deddfwriaethol yn fanylach.

Rwy’n falch o amlinellu ein cefnogaeth i holl welliannau Plaid Cymru i’r cynnig. Sefydlodd Llywodraeth Cymru swydd y comisiynydd pobl hŷn er mwyn sicrhau bod lleisiau pobl hŷn yn cael eu clywed. Rydym yn croesawu ymgysylltiad parhaus y comisiynydd â byrddau gwasanaethau cyhoeddus a’r ffaith ei bod eisoes wedi cyhoeddi canllawiau a ddylai roi argymhellion defnyddiol ac ymarferol i fyrddau gwasanaethau cyhoeddus i’w helpu i sicrhau nad yw anghenion pobl hŷn yn cael eu hesgeuluso wrth baratoi’r cynlluniau llesiant lleol.

Mae gennym raglen uchelgeisiol ar gyfer targed y llywodraeth o 20,000 o gartrefi fforddiadwy ychwanegol, ac mae hyn yn ganolog i’n hagenda dai gynhwysfawr, gan gefnogi themâu allweddol ar draws portffolios eraill, gan gynnwys gwella llesiant yn ein cymunedau—