Diolch, Lywydd. Diolch yn fawr i bawb sydd wedi cymryd rhan yn y ddadl heddiw. Efallai y caf ddiolch hefyd i’r comisiynydd pobl hŷn. Yn bersonol, rwy’n dal i fod ychydig yn ddryslyd ynglŷn â’r syniad fod llunwyr polisi yn fy ystyried i’n berson hŷn, ac rwy’n wynebu’r demtasiwn y dylem ofyn efallai am symud y trothwy ychydig ymhellach i fyny, ond ar y llaw arall, mae’n ein hatgoffa, er ein bod yn byw yn hŷn—neu gan ein bod yn byw yn hŷn, dylwn ddweud—dylem ddechrau meddwl ynglŷn â sut rydym yn cynllunio ar gyfer y dyddiau hynny pan fyddwn, efallai, yn fwy bregus, pan fyddwn, efallai, yn sâl ac efallai y byddwn yn datblygu dementia—dechrau cynllunio yn awr i bob pwrpas i fyw’n dda yn ddiweddarach, fel yr awgrymodd Mohammad Asghar. Mae pob diwylliant teuluol yn wahanol, a bydd ein cynlluniau ein hunain yn wahanol. Fodd bynnag, waeth pa gynlluniau a fabwysiadwn sy’n gweithio yn ein teuluoedd ein hunain, mae angen darparu strategaeth i’w cefnogi, ac roeddwn yn meddwl bod cyfraniad Lynne Neagle ar y pwynt hwn yn bwerus iawn.

Rwy’n meddwl bod y trothwy o 50, bod yn 50, hefyd yn ein hatgoffa os ydym yn mynnu urddas, parch, annibyniaeth a rhyddid i wneud penderfyniadau am ein bywydau yn ein 50au, yna pam y dylai fod yn wahanol pan fyddwn yn llawer hŷn? Rwy’n gobeithio y bydd pawb wedi clywed pwyntiau Mark Isherwood, yn enwedig ar fyw’n annibynnol. Rwy’n falch, felly, nad oes neb wedi ceisio diwygio neu ddileu dau bwynt cyntaf y cynnig.

Gan droi am eiliad at yr hyn y mae’r gwelliannau yn cynnig ei ddileu, ni fyddwn yn cefnogi gwelliant 1, sy’n dileu trydydd pwynt ein cynnig. Mae’n ddrwg gennyf, Rhianon Passmore, ond nid oes gennym unrhyw reswm dros gefnogi trothwy sy’n llai hael na’n cynnig datganoledig ein hunain gan y Ceidwadwyr Cymreig. Mae gwelliant 3, sy’n dileu ein pwynt 5, yn llai diniwed nag y mae’n ymddangos. Mae’n wahanol i’n cynnig gwreiddiol mewn un ffordd arbennig, drwy fod Llywodraeth Cymru yn dileu ein hymrwymiad i osod dyletswydd ar gyrff y sector cyhoeddus i ymgynghori â phobl hŷn wrth wneud penderfyniadau sy’n effeithio ar eu bywydau. Nid wyf yn gweld dim o’i le ar gael y rhwymedigaeth honno. Mae hyn mor bwysig mewn materion cynllunio a thai, fel y soniodd David Melding. Rwyf wedi gofyn am ddyletswydd debyg i roi sylw dyledus i CCUHP ers peth amser bellach, ac unwaith eto, distawrwydd gan Lywodraeth Cymru. Wel, rydym yn anghytuno â chi. Ni fyddwn yn cefnogi eich tawelwch.

Gwelliannau 4 a 5—nid oes gennym unrhyw anhawster gyda’r cynnwys. Nid wyf yn credu bod angen dileu ein pwyntiau 5(a) a 5(b). Os yw Plaid Cymru o ddifrif wrth ddweud ei bod yn cefnogi gwaith y comisiynydd pobl hŷn, yna pam nad ydych yn cefnogi ei hawgrymiadau y dylid cael Bil? Hi yw’r un a feddyliodd am y syniad hwn.

Mae gwelliant 2 yn amherthnasol i’r ddadl hon, sy’n ymwneud â Chymru, ond fe fyddwn yn cefnogi’r ddau welliant olaf os cawn gyfle i wneud hynny.

Gosododd Janet Finch-Saunders y cyd-destun yn dda iawn i ni, rwy’n meddwl, ac esboniodd fod yna gamau, camau go syml weithiau mewn gwirionedd, y gellir eu rhoi ar waith nad ydynt yn costio unrhyw beth o gwbl, Rhun ap Iorwerth, i osgoi’r colli urddas a rheolaeth a brofir gan bobl mewn ysbytai, er enghraifft. Mae hi’n iawn fod pobl hŷn yn treulio gormod o amser mewn ysbytai weithiau, ac rwy’n dymuno’n dda i Lywodraeth Cymru gyda’i hadolygiad seneddol o iechyd a gwasanaethau cymdeithasol. Mae Ysgrifennydd y Cabinet yn gwybod am fy mhryderon ynglŷn â chynnal statws gofal cymdeithasol ac atal ym mha fodelau bynnag a fydd yn datblygu o hynny, ond bydd unrhyw fodel yn methu os yw’n anwybyddu’r pwyntiau a wnaed gan David Melding ynglŷn â gofalwyr hŷn, ac os yw’n anwybyddu’r pwyntiau a nododd Gareth Bennett ynglŷn â methu adnabod unigrwydd, oherwydd yn amlwg gall effeithiau unigrwydd ar iechyd ar lefel y boblogaeth fod yn wirioneddol arwyddocaol.

Crybwyllodd Rhun ap Iorwerth gyfraniad economaidd pobl hŷn yn fyr, a hefyd eu cyfraniad cymdeithasol. Os yw Cymru yn symud yn nes at gymdeithas gydgynhyrchiol, yna bydd pobl hŷn yn ganolog i’r broses o oresgyn yr heriau, nid yn unig yn eu bywydau eu hunain, ond ym mywydau pobl eraill yn ogystal—pwynt arall a nodwyd gan David Melding, sy’n arbennig o berthnasol mewn teuluoedd—nododd Lynne Neagle hyn—lle y gall fod dementia ar aelod o’r teulu. Bydd pob aelod o’r Siambr hon, ac aelodau o’r Llywodraeth hefyd, yn ystyried cael hyfforddiant ffrind dementia eu hunain. Gadewch iddo ymestyn ymhellach na Thorfaen yn unig. Gadewch i ni gael Llywodraeth sy’n ystyriol o ddementia yng Nghymru, gyda’r arweiniad yn dod o’r lle hwn.

Gellid crynhoi’r hawl i ddiagnosis cynnar a materion eraill a nodwyd gan Mark Isherwood mewn Bil wrth gwrs. Weinidog, rwy’n gwbl sicr fod Llywodraeth Cymru yn gwerthfawrogi ac yn dymuno cefnogi pobl hŷn, ac rydym yn cydnabod y camau rydych wedi’u rhoi ar waith, ond mae angen deddfwriaeth weithiau yn sail i fwriadau da, yn cynnwys datganiadau. Diolch.