Diolch, Ddirprwy Lywydd. Hoffwn ddechrau drwy ddiolch i’r Aelodau am eu cyfraniadau heddiw ac am y cyfle i siarad yn y ddadl hon. Fel sydd wedi’i wneud yn glir yn ystod y ddadl hon, mae pontydd yr Hafren yn gyswllt allweddol yn ein seilwaith trafnidiaeth a’n seilwaith economaidd, ac fel rhan o goridor strategol yr M4, y croesfannau yw’r brif fynedfa i Gymru, ac maent yn rhoi mynediad i fusnesau nid yn unig at farchnadoedd yn Lloegr, ond y tu hwnt, ar dir mawr Ewrop.

Mae llawer o unigolion sy’n rhedeg eu busnesau eu hunain, neu sy’n berchen ar fusnesau yng Nghymru yn pryderu am gost uchel y doll ar groesfannau’r Hafren. Maent yn teimlo ei bod yn rhwystr i weithgarwch busnes ar draws y bont, yn llesteirio twf yng Nghymru ac yn gweithredu fel arf ataliol i fewnfuddsoddi. Yn benodol, maent yn dadlau bod y doll yn effeithio’n andwyol ar fusnesau bach, yn enwedig y rhai sy’n gysylltiedig â’r sectorau twristiaeth, trafnidiaeth a logisteg, sy’n dibynnu’n helaeth ar gyswllt croesfannau’r Hafren ar gyfer eu busnesau. Ar hyn o bryd Llywodraeth y DU sydd â’r cyfrifoldeb am y croesfannau a chodi tollau. Mae’r trefniadau wedi’u nodi yn Neddf Pontydd Hafren 1992, sy’n caniatáu i’r consesiynydd, Severn River Crossings plc, gasglu swm penodol o arian o dollau. Yn unol â’r Ddeddf, mae’r consesiwn ar hyn o bryd wedi ei raglennu i ddod i ben erbyn diwedd 2017, pan fydd y croesfannau’n dychwelyd i berchnogaeth gyhoeddus.

Ysgrifennodd y Prif Weinidog at y Canghellor ym mis Chwefror eleni a gwnaeth yn glir y dylai’r tollau gael eu diddymu pan ddaw’r consesiwn i ben. Mae Llywodraeth y DU yn bwriadu ymgynghori erbyn diwedd y flwyddyn hon ar drefniadau ar gyfer dyfodol y croesfannau, gan gynnwys ar ostyngiad arfaethedig yn lefel y tollau. O ystyried eu harwyddocâd strategol i Gymru, rydym wedi bod yn trafod yn rheolaidd â Llywodraeth y DU i geisio sicrhau bod y trefniadau arfaethedig yn sicrhau’r fargen orau i Gymru ac nad yw’n dreth annheg ar ein pobl a’n busnesau. Mae Llywodraeth y DU wedi datgan yn glir iawn na fydd yn trosglwyddo perchnogaeth y croesfannau i ni. Yr wythnos diwethaf, cefais gyfarfod â’r Gwir Anrhydeddus Chris Grayling AS, yr Ysgrifennydd Gwladol dros Drafnidiaeth, i drafod y tollau ac i egluro safbwynt Llywodraeth Cymru, ac yn y cyfarfod hwnnw, nodais safbwynt Llywodraeth Cymru yn glir iawn—y dylid diddymu’r tollau ar y cyfle cyntaf, gan leddfu’r baich ar yr economi a dileu’r bygythiad sylweddol i fasnach yn y byd ar ôl gadael yr UE. Ailbwysleisiais fod yr adroddiad a gomisiynwyd gennym ar effaith y tollau wedi dod i’r casgliad fod, tollau i bob pwrpas yn cynyddu cost cyflawni busnes yn ne Cymru, a gwneud de Cymru yn lleoliad llai deniadol felly ar gyfer buddsoddi.

Byddai dileu’r tollau yn rhoi hwb o £100 miliwn i gynhyrchiant yng Nghymru.

Wrth gwrs, rwy’n cydnabod bod gan rai pobl bryderon ynglŷn â chael gwared ar y tollau; y gallai eu diddymu arwain at gynnyddu traffig ar y ffyrdd. Rwy’n cymryd y pryderon hyn o ddifrif. Rwy’n ymwybodol, wrth sefydlu ein bod fel Llywodraeth Cymru o blaid cael gwared ar dollau, fod rhaid i ni feddwl yn ofalus ynglŷn â sut y mae hyn yn effeithio ar ein cyfrifoldebau i’r amgylchedd ac i genedlaethau’r dyfodol. Dyna pam rwy’n credu ei bod yn bwysig i ni fynd ati i gynllunio trafnidiaeth mewn ffordd sy’n sicrhau ein bod yn cydbwyso’r angen am gynaliadwyedd economaidd gyda’r dyletswyddau real a phwysig iawn sydd gennym o dan Ddeddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015. Trwy ein gwaith ar ddatblygu’r metro ac wrth symud Deddf Teithio Llesol (Cymru) 2013 yn ei blaen, rwy’n credu ein bod yn gwneud hynny. Rwy’n glir: rhaid i’r gwaith o ymgorffori egwyddorion datblygu cynaliadwy Deddf Lles Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015 fod yn waith parhaus i’r Llywodraeth hon.

Yn yr un modd, mae’n rhaid i ni ystyried nad problem i dde Cymru yn unig yw cysylltiadau trawsffiniol. Mae gwella cysylltedd trafnidiaeth wrth bwyntiau mynediad i ogledd a chanolbarth Cymru hefyd yn hanfodol i economi Cymru. Yn fy nghyfarfod gyda’r Ysgrifennydd Gwladol, pwysleisiais hefyd pa mor bwysig yw hi i wella cysylltedd trafnidiaeth ar gyfer gogledd Cymru, ac yn arbennig, trafodais y gwelliannau i’r seilwaith rheilffyrdd a gynigiwyd gan dasglu rheilffyrdd gogledd Cymru a Mersi Dyfrdwy. Mae’r Ysgrifennydd Gwladol yn ystyried y gwelliannau hyn, ac rwyf wedi gofyn iddo gefnogi’r pecyn o fesurau fel rhan o gyfnod rheoli 6.

Mae’n hanfodol ein bod yn parhau i bwyso ar Lywodraeth y DU i gyflawni gwelliannau i’r seilwaith trafnidiaeth ar draws pob rhan o Gymru, sy’n dod â mi yn ôl at ddyfodol y tollau. Er ein bod yn cydnabod y gostyngiad arfaethedig yn y tollau gan Lywodraeth y DU, nid ydym yn credu bod achos dros barhau i godi tollau ar bontydd yr Hafren i ariannu gwaith cynnal a chadw parhaus pan ddaw’r consesiwn i ben. Mae tollau’n dreth annheg, a chredwn mai Llywodraeth y DU a ddylai dalu am eu cynnal, nid pobl a busnesau Cymru.

Byddwn yn parhau i ddadlau dros ddiddymu’r tollau ar unwaith pan gânt eu dychwelyd i berchnogaeth gyhoeddus. Fodd bynnag, os yw Llywodraeth y DU yn penderfynu parhau i godi tollau, ni ddylai lefelau’r tollau fod yn fwy na’r costau gweithredu. Ni ddylai Llywodraeth y DU wneud elw o’r pontydd, ac ni ddylai geisio adennill costau y maent wedi eu talu dros y 50 mlynedd diwethaf yn sefydlu, rheoli a chynnal a chadw’r pontydd—mae’r arian hwnnw wedi ei wario a threthi cyffredinol wedi talu amdano eisoes. Nid yw’n briodol i Lywodraeth y DU geisio adennill £60 miliwn arall ar y sail fod gwariant blaenorol yn gysylltiedig â’r croesfannau. Ni ddylid defnyddio tollau ar gyfer cynhyrchu refeniw cyffredinol ar ran Trysorlys y DU.

Yn ddiweddar cyfrifodd y Pwyllgor Dethol ar Faterion Cymreig fod costau gweithredu blynyddol pontydd yr Hafren oddeutu £30 miliwn. Yn ôl maint y traffig ar hyn o bryd, mae hyn yn awgrymu y gallai’r tollau fod oddeutu un rhan o chwech o’u lefelau presennol yn hytrach na hanner, fel y mae Llywodraeth y DU yn ei gynnig.

Rydym hefyd wedi egluro i Lywodraeth y DU, os yw’n penderfynu parhau i godi tollau, dylid cyflwyno technoleg tollau agored ac nad oes raid iddo fod mor gostus ag y maent i’w gweld yn ei feddwl ar hyn o bryd. Ni ddylai fod unrhyw rwystrau ffisegol sy’n atal symudiad rhydd y traffig rhwng Cymru a Lloegr. Nid ydym yn credu bod cymariaethau â thwnnel Dartford yn briodol, gan fod angen i’r dechnoleg yno fod yn llawer mwy soffistigedig gan nad yw’n cael ei ddefnyddio ar gyfer casglu tollau’n unig.

Felly, i gloi, safbwynt y Llywodraeth hon yw y dylai’r tollau gael eu diddymu ar unwaith pan fydd y pontydd yn dychwelyd i berchnogaeth gyhoeddus. Os na chânt eu diddymu, rhaid i Lywodraeth y DU gydnabod bod unrhyw ymgais i gadw tollau sy’n cynhyrchu gwarged i Lywodraeth y DU, a heb gael gwared ar yr holl rwystrau ffisegol, yn cosbi ac yn lleihau buddiannau economaidd Cymru.