Fe ddilynaf eich galwad i’r gad, Janet—mae eich angerdd yn danbaid. Rwy’n meddwl y dylem fod yn cael y ddadl hon mewn perthynas â sut rydym eisiau i’n dadleuon gael eu gweld gan y cyhoedd, a sut y gall y cyhoedd ymgysylltu â’r dadleuon rydym yn eu cael yn y Cynulliad mewn gwirionedd. Rwy’n dweud hyn am fy mod yn meddwl weithiau ein bod yn cyflwyno syniadau eithaf uchel ael, ond pan fyddwn yn siarad â phobl ar y stryd mae’r hyn y maent eisiau ei weld yn digwydd yn eu cymunedau yn syml iawn mewn gwirionedd. Er enghraifft, yng Nghastell-nedd, maent am gael addurniadau ar eu coeden Nadolig a fydd yn gwneud y profiad o fynd i mewn i’r dref yn fwy pleserus. Maent yn awyddus i allu cael profiad siopa pleserus ledled Cymru, ac rwy’n meddwl mai’r hyn rydym yn ei golli yn y ddadl hon yw pwynt gwerthu unigryw ar gyfer canol ein trefi: y Gelli Gandryll, lle ardderchog i fynd i brynu llyfrau; Penarth, siopau bwtîg. Gadewch i ni edrych i weld sut y gallwn wneud map o Gymru ac edrych ar wahanol drefi mewn golau gwahanol, a gwerthu hynny i ni ein hunain a gwerthu hynny i’r bobl sy’n dod i Gymru.

Rwy’n aml yn dychmygu fy hun fel ymwelydd â Chymru, neu fel teithiwr. Beth y byddwn yn ei wneud pe bawn i eisiau mynd dramor, a beth y byddwn am ei weld? Rwy’n meddwl y dylem geisio edrych ar bosibiliadau ein gwasanaethau a’n busnesau bach yn y ffordd honno er mwyn cynnig rhywbeth gwahanol i rywun yn y gwahanol drefi a’r dinasoedd y maent yn ymweld â hwy. Rwy’n meddwl ein bod yn ddiffygiol o ran hynny. Nid ydym yn gwerthu ein hunain yn effeithiol i Gymru, felly sut y gallwn werthu ein hunain i gymuned ryngwladol yn y cyd-destun hwnnw?

Neithiwr, fe nodais ar Facebook fy mod yn mynd i brynu anrhegion Nadolig yn gynnar i’w cael allan o’r ffordd, oherwydd fy mod yn teimlo’n dipyn o Scrooge ac nid oeddwn yn awyddus o gwbl i dreulio mis Rhagfyr ar ei hyd yn siopa. Dywedais fy mod yn eu prynu ar-lein, a chefais fy meirniadu ar unwaith gan bobl am brynu ar-lein. Ond mae yna fusnesau lleol sy’n gwerthu ar-lein, ac nid wyf am enwi brandiau, ond mae Etsy yn wefan dda iawn sy’n cynnwys llawer o wahanol gynhyrchion. Gallwch fynd ati i’w theilwra fel mai o Gymru yn unig y byddwch yn prynu, ac yna cynhyrchwyr o Gymru sydd ond yn gwneud eu crefftau eu hunain a gwneud eu pethau eu hunain. Ac rwy’n meddwl, unwaith eto, fod hyn yn rhywbeth y mae angen i ni ei ddatblygu ac arbenigo arno, gan nad oes raid iddo olygu eich bod yn prynu gan Amazons y byd hwn os ydych yn prynu oddi ar y rhyngrwyd. Mae yna werth mewn eistedd gartref, yn y gwely, yn clicio ar rywbeth a pheidio â gorfod mynd i ganol y dref. Dyna sylw ysgafn; rwy’n dweud bod yna gymysgedd o ffyrdd y bydd pobl am ddod i gysylltiad â busnesau bach, a sut y gallwn ymgysylltu.

Ond rwy’n sicr yn credu mai’r hyn sydd angen i ni wneud mwy ohono yw gweld busnesau bach fel rhan o’r gymuned ac i’r gymuned deimlo bod y busnesau yn gweithio gyda hwy. Defnyddiodd Adam Price Ben-y-bont ar Ogwr fel enghraifft, ond rwy’n gwybod bod busnesau yno’n fwyfwy rhwystredig am y ffaith nad ydynt yn gweld digon o bobl yn dod i ganol y dref i siopa. Yr eliffant yn yr ystafell, onid e, yw nad oes siopau o’r ansawdd neu’r amrywiaeth o siopau y mae pobl am eu gweld ynghanol rhai trefi? Wyddoch chi, ni fydd pobl yn mynd i ganol ein trefi os na fydd ganddynt y math o siopau y maent am siopa ynddynt. Dyna realiti bywyd.

Ym Merthyr, o ble rwy’n hanu, mae gan fy nhad gerdd ar y fainc fel rhan o un o’r grantiau a roddodd Llywodraeth Cymru—meinciau prydferth iawn gyda cherddi ar hyd a lled canol y dref, ond nid yw hynny’n golygu bod mwy o bobl yn mynd i ddod i mewn i’r dref i eistedd ar y meinciau hynny, gan nad yw’r siopau yno yn siopau y maent eisiau siopa ynddynt. Rwy’n meddwl felly bod y rhain yn ddadleuon y mae gwir angen i ni eu cael er mwyn i ni allu annog pobl, unwaith eto, i weld gwerth canol ein trefi. Nid wyf yn gwybod a yw Andrew R.T. Davies—