Diolch, Lywydd. Mae chwarter poblogaeth oedolion Cymru yn ordew, ac mae bron 60 y cant yn cario gormod o bwysau: cyfuniad o ormod o alcohol, rhy ychydig o ymarfer corff a gormod o fwyd llawn o fraster, siwgr a halen. Mae’r canlyniadau’n ddifrifol o ran diabetes, clefyd cardiofasgwlaidd a sawl math o ganser. Y tri chyflwr hwn yw achosion pennaf marwolaeth gynnar ac maent yn bygwth tanseilio a hyd yn oed gwrthdroi pa bynnag ddatblygiadau a wneir i roi triniaeth feddygol i glefydau sy’n bygwth bywyd.

Mae adroddiad blynyddol diweddaraf y prif swyddog meddygol yn nodi, tra bod y cyfoethog yn mynd yn iachach ac yn byw’n hirach, nid yw hynny’n wir am y tlodion. Mae’r bwlch disgwyliad oes eisoes cymaint â naw i 11 mlynedd rhwng gwahanol ardaloedd yng Nghaerdydd yn unig. Mae hyn yn annheg, yn osgoadwy ac yn rhywbeth na ddylem fod yn barod i’w dderbyn neu ei oddef mwyach. Mae angen gweithredu ar frys ac yn bendant i fynd i’r afael â’r epidemig iechyd hwn, a fydd fel arall yn gwneud y GIG yn fethdalwr. Ar draws y DU, mae eisoes yn costio £5 biliwn y flwyddyn i’r GIG, a rhagwelir y bydd hynny’n dyblu i bron £10 biliwn erbyn 2050. A bydd y gost ehangach i gymdeithas yn cyrraedd £50 biliwn y flwyddyn.

Felly, er gwaethaf yr ymgyrch 5 y dydd, rydym yn bwyta llai o lysiau—nid yw’n ddim gwell nag yr oedd yn y 1970au. Dywedodd llai na thraean o’r holl oedolion eu bod yn bwyta pum cyfran neu fwy o ffrwythau a llysiau y dydd. Yn syml nid yw pobl yn gwrando ar yr hyn rydym yn ei ddweud wrthynt, ac 1 y cant o’r arian a werir ar hysbysebion bwyd sy’n cael ei wario ar hyrwyddo llysiau.