Diolch yn fawr, Lywydd. Roeddwn yn falch ddoe o gyflwyno'r Bil Tribiwnlys Anghenion Dysgu Ychwanegol ac Addysg (Cymru), gyda'i femorandwm esboniadol, i’r Cynulliad Cenedlaethol. Mae diwygio'r fframwaith statudol presennol ar gyfer cefnogi dysgwyr ag anghenion addysgol arbennig ac anawsterau a/neu anableddau dysgu wedi bod ar yr agenda ers dros ddegawd. Rydym nawr yn ei wireddu.

Bydd gan bron i chwarter y plant a’r bobl ifanc yng Nghymru ryw fath o angen dysgu ychwanegol yn ystod eu haddysg. Mae'r fframwaith deddfwriaethol presennol i’w cefnogi yn seiliedig ar fodel a gyflwynwyd dros 30 mlynedd yn ôl, a’r teimlad cyffredinol yw nad yw bellach yn addas at ei ddiben. Mae'r Bil yn cynnig ailwampio'r system yn llwyr, a fydd yn effeithio ar bron bob lleoliad blynyddoedd cynnar, ysgol ac addysg bellach yng Nghymru.

Mae'r Bil yn ymateb i bryderon gan deuluoedd, sy'n dweud bod y system bresennol yn aneffeithlon, yn fiwrocrataidd ac yn gostus, ac nad yw'n canolbwyntio ar blant nac yn hwylus i’w defnyddwyr. Weithiau canfyddir anghenion yn hwyr, ac nid yw ymyraethau’n cael eu cynllunio na’u rhoi ar waith mewn modd amserol nac effeithiol. Mae teuluoedd yn dweud bod yn rhaid iddynt frwydro yn ystod pob cam o'r broses i gael y cymorth cywir i’w plentyn, ac nad ydynt yn gwybod ble i droi i gael cyngor a gwybodaeth. Mae'r Bil yn targedu’r pryderon hyn yn uniongyrchol, gan adeiladu ar yr hyn sy'n gweithio'n dda yn y system bresennol. Bydd yn sicrhau bod dysgwyr wrth wraidd y broses, ac yn gwneud y system yn decach, yn llawer symlach, ac yn llai gwrthwynebus i'r rhai sy'n ymwneud â hi.

Bydd y Bil yn creu un system statudol i gefnogi plant a phobl ifanc sydd ag anghenion dysgu ychwanegol o’u genedigaeth hyd nes eu bod yn 25 oed, yn hytrach na'r ddwy system ar wahân sy'n gweithredu ar hyn o bryd. Bydd yn cyflwyno’r term newydd 'anghenion dysgu ychwanegol' i gymryd lle’r termau 'anghenion addysgol arbennig' ac 'anawsterau a/neu anableddau dysgu'. Bydd yn disodli'r system o lunio datganiadau, ac yn creu un cynllun statudol—y cynllun datblygu unigol—i gymryd lle’r ystod bresennol o gynlluniau statudol ac anstatudol ar gyfer dysgwyr, gan sicrhau tegwch hawliau waeth beth yw lefel angen y dysgwr neu’r lleoliad addysgol y mae’n ei fynychu.

Bydd yn sicrhau bod barn dysgwyr a rhieni’n cael ei hystyried drwy gydol y broses gynllunio, fel eu bod yn ei gweld fel rhywbeth sy'n cael ei wneud gyda nhw yn hytrach nag yn cael ei wneud iddyn nhw, a bod y plentyn neu'r person ifanc yn ganolog i bopeth. Ac, yn olaf, bydd yn annog gwell prosesau cydweithio rhwng asiantaethau, drwy gyflwyno a sefydlu swyddogaethau statudol newydd ym meysydd iechyd ac addysg, fel bod anghenion yn cael eu hadnabod yn gynnar a bod y gefnogaeth gywir yn cael ei darparu.

Mae'r Bil, wrth gwrs, eisoes wedi bod yn destun ymgynghori helaeth. Mae’n seiliedig ar ymchwil gweithredol a dau ymgynghoriad Papur Gwyn. Cyhoeddwyd drafft o'r Bil yn ystod 2015 ar gyfer ymgynghori, a bu cyn Bwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg y Cynulliad yn craffu arno cyn y broses ddeddfu. Effaith hyn oedd atgyfnerthu’r cynnig deddfwriaethol yr ydym wedi’i gyflwyno, a rhoi sail i ddatblygu pecyn uchelgeisiol o ddiwygiadau ehangach. Mewn ymateb i adborth a gafwyd yn ystod yr ymgynghoriad ar y Bil drafft, rydym wedi datblygu'r ddeddfwriaeth mewn rhai meysydd allweddol, gan gynnwys, er enghraifft, ynglŷn â swyddogaeth y gwasanaeth iechyd a sefyllfa cymorth cyfrwng Cymraeg. Nid oes gennyf ddim amheuaeth o gwbl y byddwn yn trafod y materion hyn wrth i'r Bil wneud ei ffordd drwy'r broses graffu, ond rwyf hefyd yn hyderus bod y Bil yn gryf ac yn weithredol gadarn—rhywbeth y dylem ddiolch i randdeiliaid a gweithwyr proffesiynol allweddol amdano.