Diolch a diolch i chi, bawb, am gyfrannu at y ddadl hon heddiw. Fel y mae llawer ohonoch wedi dweud, rwy’n meddwl, nid dadl i ni ei chael ar yr adegau hynny’n unig pan fyddwn efallai’n teimlo bod hyn yn fwy difrifol yw hon; yr adegau y mae angen i ni drafod hyn yw drwy gydol y flwyddyn a gwneud yn siŵr fod y problemau’n cael eu dileu.

Clywsom gan Jenny Rathbone yn gyntaf oll ac rwy’n cytuno â chi mewn perthynas â chredyd cynhwysol a’r pwysau a ddaw gan y Ddeddf mewnfudo. Pan allai statws rhywun gael ei wrthod o bosibl, buaswn yn pryderu sut y byddent wedyn yn gallu ymdopi mewn amgylchiadau sydd eisoes yn anodd, mewn gwirionedd—nid oes ganddynt gyflog, nid ydynt yn gallu troi at y system fudd-daliadau fel y gallwn ni, felly buaswn hyd yn oed yn fwy pryderus yn yr amgylchiadau eithafol hynny. Ond o ran eich sylwadau ar ystadegau troi allan, buaswn yn dweud bod yna gynnydd sylweddol ers 2011, ac nid yw hynny’n cyfateb â’r hyn a ddywedoch yn gynharach. Ac yn aml, ni chânt eu defnyddio fel y dewis olaf, fel arall ni fyddai’r fath anghysondeb rhwng gwahanol ardaloedd yng Nghymru. Pe bai’n cael ei ddefnyddio fel y dewis olaf, rwy’n meddwl y byddem yn gweld yr ystadegau’n llawer is nag y maent ar hyn o bryd.

Thank you very much to Rhun ap Iorwerth for your contribution. I think it is important and quite painful to hear your comments in terms of the impact on young people’s health in so many different ways; not just in terms of mental health, but also in terms of other aspects that I personally wasn’t aware of. I thought that your comments struck a chord in that some people do have to stay in hotels or B&Bs for brief periods of time, but the impact of that is not temporary; it has an impact on a young person who has experienced that throughout their life. I think, of course, that we have to use that funding not only for education, but for the public sector more generally. If we can fund things that will assist our young children, then that’s how we should be using those funds.

Gwnaeth David Melding sylwadau gwerthfawr iawn hefyd. Yn amlwg rwy’n meddwl, fel fi, rydych wedi darllen adroddiad Shelter, ond mae’n llywio llawer o’r hyn sydd gennym i’w ddweud am hyn. Yn amlwg, pan fyddwn yn sôn am heriau cyllidebol i bobl ar incwm isel, byddaf bob amser yn cyfeirio’n ôl at bwysigrwydd addysg a chynhwysiant ariannol, a gobeithio y bydd y strategaeth cynhwysiant ariannol newydd yn dweud rhywbeth am hynny. Nid yw’n ymwneud yn unig â’r ffaith fod pobl â llai o arian, o bosibl, mae’n ymwneud â sut y maent yn rheoli’r hyn sydd ganddynt. Nid wyf yn dweud mai pobl ar incwm isel yn unig sy’n wynebu’r her honno, ond os oes gennych lai o arian, gall fod, felly, eu bod angen mwy o gymorth ar sut i wneud hynny er mwyn iddynt beidio ag wynebu cael eu troi allan yn yr amgylchiadau eithafol iawn hynny.

Fel y dywedwch, mae gwir angen protocolau cyn-gweithredu. Rydym i gyd yn Aelodau’r Cynulliad yma. Mewn perthynas ag ymgysylltu â thenantiaid, rwy’n meddwl eich bod yn llygad eich lle. Rwyf wedi gweld llythyrau gan etholwyr lle y maent wedi cael y rhybuddion hynny ar y cam cyntaf, ac yna nid ydynt eisiau ymgysylltu o gwbl mewn gwirionedd ac maent yn troi cefn yn gyfan gwbl oddi wrth yr hyn y maent yn ei weld, felly, fel rhyw fath o blismon yn eu bywydau. Felly, os gallwn newid hynny, yna rwy’n meddwl ein bod i gyd yn ennill fel cymdeithas yn hynny o beth.

Thank you, Sian Gwenllian, for your comments as well. It is very expensive to do this, so I think that’s the point made by Plaid Cymru in terms of putting this forward, that the cost of evicting people from their homes is the most problematic thing for families and it then takes about six months for those people to find another home. Of course, we want to praise what Gwynedd Council is doing in terms of its work, working preventatively with people like Shelter and Citizens Advice, and I think every local authority should look at how it could do more creative things, or more unique things in this area, to ensure that people can have financial support when they’re in these very difficult situations in their lives.

Yn olaf, diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am eich datganiad. Rwy’n siŵr ein bod i gyd yn cydnabod bod yna fwy y gellir ei wneud, ac na ddylem fod yn hunanfodlon yn hyn o beth. Fe’ch clywais, gryn dipyn, yn disgrifio’r broblem; rwy’n credu bod angen i ni edrych ar fwy o atebion yn awr yn hyn o beth mewn gwirionedd. Os oes llawer o ardaloedd sy’n gweithredu’n wahanol mewn perthynas â throi teuluoedd â phlant allan, yna mae gwir angen i ni roi’r atebion hynny ar waith. Rydych yn dweud bod gan awdurdodau lleol ddyletswyddau a bod disgwyl iddynt ymyrryd cyn gynted ag y bo modd, ond yn amlwg, mewn rhai achosion nid dyna sy’n digwydd. Mae angen i ni ddeall pam nad yw hynny’n digwydd a sut y gallwn newid eu canfyddiadau o ran sut y maent yn ymgysylltu â phobl yn eu hardal.

Rwy’n croesawu’r strategaeth gyngor genedlaethol a’r cyngor arbenigol y mae Shelter ac eraill yn ei roi. Rwy’n credu eu bod yn chwarae rhan aruthrol o bwysig yn darparu’r gwasanaethau hynny lle nad yw gwasanaethau eraill yn gallu gwneud y gwaith hwnnw.

Dylai credyd cynhwysol a diwygio lles fod yn destun pryder i ni gyd, ac rwy’n meddwl ei fod yn fom sy’n tician. Efallai y byddwn yma y flwyddyn nesaf yn trafod sefyllfaoedd hyd yn oed yn fwy anodd nag eleni o ganlyniad i’r newidiadau hynny. Rwy’n eich annog fel Ysgrifennydd y Cabinet, felly, i wneud yn siŵr fod gennych linellau cyfathrebu clir gyda Llywodraeth y DU i wneud yn siŵr ein bod yn gallu amddiffyn pobl Cymru ac nad yw plant yn cael eu troi allan ac yn wynebu’r teimlad eu bod yn ddinasyddion eilradd yng Nghymru pan na ddylent gael eu trin felly. Mae angen iddynt gael yr un parch a’r un cyfleoedd mewn bywyd ag unrhyw un arall. Os yw eu cyrhaeddiad addysgol, os yw eu hiechyd meddwl, os ydynt yn fwy tebygol o gael canser na phlant ifanc eraill, rwy’n meddwl y dylai hynny fod yn rhywbeth y dylem i gyd falio amdano a bod yn bryderus yn ei gylch yma yng Nghymru.