Mae ein polisi ar ysgolion gramadeg yn un o nifer o bolisïau. Credaf ei bod yn wirioneddol annerbyniol i Lywodraeth Cymru ddefnyddio adroddiad na fydd yn ei rannu fel amddiffyniad yn erbyn yr hyn sydd—rwy’n meddwl bod pawb yn cytuno—yn set hynod o anfoddhaol o ganlyniadau PISA. Sut y gallwn ymateb yn synhwyrol i’r datganiad, neu gymryd rhan yn y ddadl ar delerau teg gyda’r Llywodraeth, os oes ganddynt adroddiad y maent yn ei ddyfynnu i’w hamddiffyn na all pobl eraill gyfeirio ato am nad yw wedi cael ei gyhoeddi? Nawr, roedd cyfres o sylwadau cytbwys yn yr adroddiad yn 2014; roedd yn cynnwys pethau cadarnhaol a phethau negyddol. Nodaf yn y gwelliant hwn heddiw mai’r gorau y gall y Llywodraeth ei ddweud yw:

‘bod nifer o bethau wedi’u rhoi ar waith bellach sy’n rhoi Cymru ar drywydd mwy addawol.’

Ac rwy’n siŵr y gallant ddewis a dethol a phan gaiff ei gyhoeddi byddwn yn gweld rhai sylwadau cadarnhaol, ond rwy’n amau y bydd yna lawer iawn o sylwadau negyddol hefyd.

Nodais sylwadau gan Syr Michael Wilshaw, pennaeth Ofsted yn Lloegr, pan gyhoeddwyd y canlyniadau hyn. Dywedodd fod Cymru a’r Alban yn tynnu perfformiad y DU i lawr. Ond aeth yn ei flaen a dweud bod addysg yng Nghymru yn talu’r pris am roi’r gorau i brofion asesu safonol. Mae’n dweud:

Rwy’n cofio pan gafodd Llywodraeth Cymru wared ar yr holl fesurau atebolrwydd sydd gennym yn Lloegr—TASau, profion ac yn y blaen—ac roedd hynny’n drychinebus, yn gwbl drychinebus ac mae addysg yng Nghymru yn talu’r pris am hynny.

Rwy’n credu y dylem gymryd y geiriau hynny o ddifrif, ac rwy’n clywed am y newidiadau yn y cwricwlwm. Rwy’n meddwl tybed a yw’r newidiadau hynny yn y cwricwlwm fel y cawsant eu hawgrymu gan y Llywodraeth—fod y newidiadau yn mynd i wrthdroi perfformiad addysgol Cymru—neu mewn gwirionedd a ydynt yn rhan o duedd a welwn yn y perfformiad sy’n dirywio. Rwy’n sylwi ar y cymariaethau a wnaed â’r dull yn yr Alban, lle rydym wedi gweld efallai sut y mae hwnnw bellach yn effeithio ar eu canlyniadau PISA, a’r modd y mae Cymru a’r Alban yn gwyro’n gynyddol i ffwrdd o berfformiad addysg Lloegr, lle y cafwyd tuedd o welliant mewn gwirionedd mewn rhai ardaloedd, yn enwedig Lundain—[Torri ar draws.] Nid wyf am gymryd ymyriad arall—lle y maent wedi cael perfformiad cryf iawn yn wir. Tybed, mewn gwirionedd, a oes rhywbeth i Gymru ei ddysgu o hynny. Cawsom gan Blaid Cymru y gymhariaeth y byddem yn symud y stadiwm i wneud hynny, a byddai’n well ganddynt hwy ddiswyddo’r rheolwr. A dweud y gwir, yn lle hynny, pam na wnawn ni ailymuno â’r gynghrair a chael rhywfaint o atebolrwydd mewn gwirionedd drwy asesu beth yw perfformiadau ysgolion a chyhoeddi’r data yn hytrach na’i guddio?

Bûm yn trafod hyn gyda’r Ysgrifennydd addysg, ond mae hi’n dweud na ddylid defnyddio canlyniadau cyfnod allweddol 2 heblaw fel cymorth i edrych ar sut y mae disgyblion penodol yn ei wneud. Mae hi’n hapus, er clod iddi, i ddefnyddio’r canlyniadau PISA er mwyn asesu sut y gall y system fod yn newid, ac mae’n dweud wrth athrawon y dylent fod o ddifrif yn eu cylch. Mae Llywodraeth Cymru hefyd yn cyhoeddi cymariaethau rhwng cynghorau lleol. A fyddai’n anghywir i’r cynghorau hynny edrych ar ganlyniadau cyfnod allweddol 2 eu hysgolion cynradd, er enghraifft, er mwyn eu gwneud yn atebol ac i geisio ysgogi gwelliant? Ac os yw’n iawn—[Torri ar draws.] Na, ni wnaf. Ac os yw’n iawn i gynghorau wneud hynny, pam ei bod yn anghywir i rieni wneud hynny? Pam y dylai’r data hwn gael ei fygu a’i ganiatáu yn unig ar gyfer Gweinidogion a swyddogion y Llywodraeth a’r rhai yn y fiwrocratiaeth, yn hytrach na’i ryddhau fel y gall pobl eraill farnu, ac fel eu bod yn gwybod, pan fydd ysgolion yn llwyddo, y bydd yn cael ei hysbysebu, ac felly pan fyddant yn methu, byddant yn gwybod na fydd yn cael ei gelu? Pe bai gennym y system honno, efallai y byddem mewn gwirionedd yn dechrau troi’r canlyniadau hyn o gwmpas.