Diolch i chi, Lywydd. Dywedodd David Rees fod addysg yn rhodd, ond rwy’n meddwl bod addysg yn hawl sylfaenol mewn gwirionedd. Oherwydd heb addysg dda sut y gall y plentyn dyfu’n oedolyn gydag addysg dda a chyda’r gallu i gyfrannu at eu bywydau eu hunain, at fywydau’r bobl y maent yn eu hadnabod ac yn eu caru, ac at fywydau ein gwlad? A sut y bydd ein gwlad yn tyfu ac yn datblygu? A sut y bydd ein diwylliant yn cael ei gynnal os nad oes gennym boblogaeth wedi’i haddysgu’n dda? Felly, rwy’n dweud bod addysg yn hawl.

Mae’r canlyniadau PISA wedi ein hatgoffa unwaith yn rhagor nad ydym ble y mae angen i ni fod. Neil McEvoy, hoffwn ddweud wrthych am ‘Y Wlad sy’n Dysgu’—mai yno y dechreuodd y cyfan fynd o chwith. Oherwydd os ydych yn cael gwared ar bob meincnod ac asesiad safonol, yna rydych yn gadael athrawon yn yr anialwch ar eu pen eu hunain yn y tywyllwch, heb sêr, heb secstant, heb gwmpawd, ac nid yw’n syndod pan ddaw golau dydd fod pawb mewn lle gwahanol iawn. Dyna beth ddechreuodd fynd o chwith.

Credaf fod gennym gyfle i unioni hynny. Credaf fod arnom angen arweinwyr ysbrydoledig. Mae arnom angen athrawon rhagorol, mae arnom angen cyfleusterau gweddus, ac mae arnom angen corff o fyfyrwyr ymrwymedig a hapus. Mae arnom angen cwricwlwm sy’n addas ar gyfer heddiw—cwricwlwm nad yw’n gaeth i’r 1950au, y 1960au, y 1970au neu’r 1980au, ond sydd mewn gwirionedd yn addas ar gyfer rhai 10 oed, rhai 14 oed a rhai 16 oed heddiw. Felly, nid oes gennyf broblem gyda’r ffaith ein bod wedi edrych ar Donaldson—mae llawer o rinweddau ynddo—ond credaf fod pwynt Darren Millar am oedi ac ystyried yn allweddol iawn, oherwydd mae’r Alban yn llithro, a rhai o’r gwledydd sydd bob amser wedi gwneud yn dda—Sweden, gwledydd eraill—heb fod yn gwneud cystal. Mae angen i ni edrych, mae angen i ni feincnodi. Felly, arweinwyr ysbrydoledig, athrawon rhagorol—a gadewch i ni fod yn glir, nid yw pob un o’n hathrawon yn ardderchog. Mae llawer ohonynt yn ardderchog, ond mae’r rhai nad ydynt yn llusgo’r lleill i lawr ac yn gwneud eu swyddi mor anodd. Rydym angen datblygiad proffesiynol parhaus, ysgolion y mae plant yn mwynhau mynd iddynt, system addysgol sy’n bachu eu sylw ac yn ei ddal drwy gydol eu taith ysgol gyfan, ac mae angen i ni allu meincnodi ac asesu. Gall Gwlad Pwyl ei wneud; gallwn ni ei wneud. Os gall unrhyw un ei wneud, yn sicr ddigon fe all y wlad hon wella ein system addysg.

Mae’n hollol bosibl mai Donaldson yw’r ffordd ymlaen, ond wyddoch chi, os ydych ar ffordd dywyll yn y nos ac rydych yn gwybod mai dyna’r ffordd ymlaen, ond eich bod yn sydyn yn cael cipolwg ar arwydd sy’n dweud y gallai fod clogwyn o’ch blaen, mae’r person doeth yn oedi ac yn gwneud yn siŵr mai dyna’r ffordd ymlaen. Nid ydym am ailadrodd ‘Y Wlad sy’n Dysgu’. Nid ydym am golli’r cyfle hwn. Pam? Oherwydd y peth tristaf yw plentyn neu berson ifanc sy’n gadael yr ysgol yn 16 oed heb ddigon o gymwysterau i fynd a chael y swydd y maent am ei gwneud, ni allant gael swydd sy’n ddigon da iddynt gael bywyd teuluol hapus, i gael eu plant eu hunain, i gael eu tŷ eu hunain, i wneud yr holl bethau rydym i gyd am eu gwneud—mynd ar wyliau, yr holl bethau eraill. A’r rheswm am hyn i gyd yw’r ffaith nad ydynt wedi cael addysg dda.

Lywydd, hoffwn ddweud un peth arall hefyd. Mae’n rhaid i ni gofio bod gan ychydig o dan chwarter ein plant, Weinidog, anghenion dysgu ychwanegol. Nid yw’n syndod. Nid yw’n syndod. Mae’n rhaid i ni eu cynnwys. Diolch.