Part of the debate – Senedd Cymru am 3:02 pm ar 18 Ionawr 2017.
Diolch, Lywydd. Ddoe, yn un o’i weithredoedd olaf fel un o Arlywyddion gwych yr Unol Daleithiau, cyhoeddodd Barack Obama fod Chelsea Manning i gael ei rhyddhau o’r carchar. Bydd y weithred hon yn cael ei chroesawu gan lawer yng Nghymru. Er mai dinesydd yr Unol Daleithiau yw hi, addysgwyd Chelsea Manning, fel Bradley Manning, yn Ysgol Tasker Milward, Hwlffordd. Cafodd ei disgrifio gan ffrind ysgol yno fel person unigryw, hynod o unigryw, gwahanol iawn, cadarn ei barn, gwleidyddol iawn, clyfar iawn, huawdl iawn. Yn 2010, fel swyddog yn gwasanaethu ym myddin yr Unol Daleithiau, rhyddhaodd Chelsea Manning lawer iawn o ddata cyfrinachol yn answyddogol i Wikileaks a phapur newydd ‘The Guardian’. Datgelodd y wybodaeth a ryddhaodd faint a difrifoldeb troseddau hawliau dynol yn y dwyrain canol yn dilyn ymyrraeth filwrol. Ni ffodd Chelsea Manning rhag cyfiawnder, ond wynebodd ganlyniadau ei gweithredoedd a chynhaliwyd achos llys yn ei herbyn. Yn ystod y broses hon mynegodd ei dymuniad i gael ei hystyried yn fenyw. Mae ei chosb wedi bod yn drwm: dedfryd o 35 mlynedd mewn carchar milwrol, i’w dreulio fel menyw mewn carchar milwrol i ddynion. Mae hi wedi cael cyfnodau hir o garchar mewn cell ar ei phen ei hun. Arweiniodd ymateb yr awdurdodau i ymgais i gyflawni hunanladdiad at gyfnod arall o garchar mewn cell ar ei phen ei hun. Mae hi wedi dioddef yn aruthrol ac yn anghymesur am ei throsedd. Wedi’r cyfan, mae gan yr Unol Daleithiau bellach ddarpar Arlywydd sy’n galw’n gyhoeddus am hacio sefydliadau democrataidd yn anghyfreithlon. Mae’r Arlywydd Obama wedi dangos tosturi tuag at Chelsea Manning, ac wrth wneud hynny mae wedi cynnal gwerthoedd yr wyf fi, a’r Cynulliad gobeithio, yn eu hystyried yn bwysig.