Diolch, Ddirprwy Lywydd. Yn gyntaf, hoffwn ddiolch i Julie Morgan am arwain y ddadl hon heddiw. Er bod y sylwadau y gallaf eu gwneud ar yr honiadau penodol hyn yn gyfyngedig o reidrwydd, mae bob amser yn bwysig i ni ddysgu o’r gorffennol a chydnabod canlyniadau gydol oes cam-drin i oroeswyr. Gan fod Julie wedi nodi’r materion penodol yn ymwneud â honiadau hanesyddol mewn perthynas â disgyblion yn ysgolion preswyl y Royal Cambrian a Llandrindod ar gyfer plant byddar, yn gyntaf oll, dylai unrhyw un sydd ag unrhyw wybodaeth yn ymwneud â cham-drin neu esgeuluso roi gwybod i’r awdurdod lleol perthnasol neu i’r heddlu, sydd â dyletswydd a phwerau i ymchwilio. Rydym o ddifrif ynglŷn â phob honiad o’r fath a buaswn yn annog pobl sy’n teimlo eu bod angen gofal a chefnogaeth, o ganlyniad i gam-drin, i gysylltu â’u hawdurdod lleol i gael cyngor a gofal gan wasanaethau cymorth yn eu hardal. Rwy’n gwybod ein bod i gyd yn cytuno bod cam-drin plant yn ffiaidd ac yn annerbyniol. Rhaid i ni sicrhau ein bod yn gwneud popeth yn ein gallu i atal cam-drin rhag digwydd.

Fel y soniwyd yn y ddadl hon, gall plant anabl fod yn arbennig o agored i gam-drin. Mae amddiffyn pobl agored i niwed yn flaenoriaeth i’r Llywodraeth hon. Tynnwyd sylw at y ffaith nad yw pobl yn gwrando ar blant anabl bob amser; eu bod, ar adegau, yn ei chael hi’n anodd cael sylw; ac na roddwyd yr un hawliau iddynt â rhai nad oeddent yn anabl. Gan weithio gyda phartneriaid yn yr awdurdodau lleol, mae yna hawl bellach i gael cymorth eiriolaeth. Gall plant, yn enwedig y rhai sydd ag anghenion cyfathrebu, droi at oedolyn y gellir ymddiried ynddynt, gan gynnwys aelod o’r teulu, gweithiwr cymdeithasol y plentyn, ymwelydd annibynnol, neu eiriolwr plant. Rydym yn gwybod nad oedd plant anabl bob amser yn cael cefnogaeth pan oedd ei hangen arnynt. Rydym wedi gwneud y newidiadau hynny yn awr. Felly, os yw plentyn anabl mewn perygl o gael eu cam-drin, o esgeulustod neu o niwed, byddant yn cael cymorth ar unwaith. Bydd y newidiadau rydym wedi’u gwneud yn sicrhau ein bod yn gwrando ar blant ag anableddau, a’u bod yn cael y cymorth sydd ei angen arnynt. Rhoi’r plentyn yn gyntaf yw hyn. Dull sy’n canolbwyntio ar y plentyn ydyw. Rydym wedi symud ymlaen yn sylweddol.

Bydd yr Aelodau’n ymwybodol ein bod wedi cyflwyno deddfwriaeth gwasanaethau cymdeithasol a llesiant yn ddiweddar, lle y mae dyletswydd ar weithwyr proffesiynol a’n partneriaid statudol bellach i roi gwybod am gam-drin. Rydym hefyd wedi sefydlu’r bwrdd diogelu annibynnol cenedlaethol a’r byrddau diogelu rhanbarthol. Maent yn cryfhau ein gweithdrefnau diogelu ac yn dod â gweithwyr proffesiynol at ei gilydd er mwyn sicrhau bod ein dyhead i atal cam-drin yn uchel ar yr agenda. Mae’r byrddau hefyd, Lywydd, yn cael eu cefnogi ymhellach gan y gweithdrefnau amddiffyn plant ar gyfer Cymru gyfan, ac mae’r grŵp adolygu wedi creu mandad i gynhyrchu a rhannu arfer da ar draws Cymru. Mae hyn yn cryfhau’r trefniadau diogelu yma yng Nghymru.

Fel Llywodraeth, rydym wedi dysgu na ddylem byth fod yn hunanfodlon a chredu mai problemau sy’n perthyn i’r gorffennol yw’r rhain. Mae angen i ni barhau i fod yn wyliadwrus. Wrth i ni ddysgu mwy gan y rhai sydd wedi cael eu cam-drin, rydym wedi gweithredu drwy gyflwyno deddfwriaeth a thrwy ein polisïau a’n canllawiau. Lywydd, rydym wedi cymryd camau i ddiogelu yn erbyn cam-drin, i hyrwyddo lles ac i drin pob plentyn gydag urddas a pharch. Fel Llywodraeth, rhaid i ni, ac fe fyddwn, yn parhau i wrando, i ddysgu ac i ddeddfu, a byddwn yn sicrhau bod sefydliadau Cymru yn cyflawni eu dyletswydd o ofal i ddiogelu plant rhag camdriniaeth. Mae hwn yn waith i bob un ohonom. Diolch.