Rwy’n croesawu dyfarniad y Goruchaf Lys o ran hynny. Fel rhywun sydd wedi gwasanaethu yn y ddwy Senedd, yn fy marn i, dyna’r penderfyniad cywir.  Deddf seneddol aeth â ni i mewn i'r Undeb Ewropeaidd—y Gymuned Ewropeaidd —a gadarnhawyd gan refferendwm. Mae'r broses yn gweithio fel arall bellach; rydym wedi cael refferendwm yn cynghori’r Senedd beth i'w wneud ac mae’n rhaid i’r Senedd basio Deddf er mwyn mynd â ni allan o'r Undeb Ewropeaidd.  Dyna'r ffordd orau a’r ffordd fwyaf cyfansoddiadol ymlaen.

Ond mae yna broblem nad oes neb am ei thrafod, a chredaf y dylid ei chrybwyll, sef y syniad chwerthinllyd a hurt, yn yr unfed ganrif ar hugain, ein bod yn dibynnu ar herio uchelfraint frenhinol, ein bod ni'n rhan o frenhiniaeth, ein bod ni'n rhan o rywun na chafodd ei ethol, ond sy’n etifeddu pwerau—sy’n cael eu harfer gan Lywodraeth, mae’n rhaid dweud, ond, serch hynny, mewn theori, yn etifeddu’r pwerau hynny i’w harfer drosom ni. Mae hynny'n annhegwch cyfansoddiadol y mae'n rhaid ei ysgubo o'r neilltu yn hwyr neu'n hwyrach. Gan fod Siarl y Cyntaf wedi’i grybwyll, gadewch i ni gofio beth wnaeth Oliver Cromwell: y peth cyntaf a wnaeth oedd gorymdeithio i'r Senedd, mynd â’r brysgyll i ffwrdd—tegan y ffŵl fel y’i galwodd—ac nid oedd unrhyw uchelfraint frenhinol ar ôl i’r brysgyll fynd, gallaf ddweud wrthych. Felly, gadewch i ni o leiaf gydnabod ein bod wedi symud ymlaen rywfaint ers hynny, ond nid llawer iawn, nid llawer iawn. Os ydym yn herio ein huchelfraint frenhinol yn y Goruchaf Lys, nid ydym wedi dod yn bell iawn mewn 400 mlynedd, ydyn ni?

Ond mae'n ein gadael ni gyda rhai cwestiynau gwirioneddol. Mae'n ein gadael ni gyda rhai cwestiynau gwirioneddol ynghylch confensiwn Sewel. Mae'r Goruchaf Lys wedi cadarnhau bod hwn yn gonfensiwn gwleidyddol, nid trefniant cyfansoddiadol. Yn awr, mae hynny'n beryglus iawn ar gyfer dyfodol democratiaeth Cymru, yn fy nhyb i. Sut mae'r Cwnsler Cyffredinol yn gweld y gallwn fwrw ymlaen â hyn pan oeddem yn credu, trwy ymgorffori confensiwn Sewel ym Mil Cymru, sydd eisoes yn Neddf yr Alban, bod hyn yn ei wneud yn rhan o gyfansoddiad y DU? Nid yw'r Goruchaf Lys yn cytuno; mae'n drefniant gwleidyddol. Ac mae’r Goruchaf Lys yn galw neu'n gweddïo am gymorth, fel rhan o'i ddadl dros hyn, achos o'r 1960au, Madzimbamuto v. LARDNER-Burke, achos o dde Rhodesia. Wel, dyna ein rhoi yn ein lle. Rheol drefedigaethol sy'n dweud wrthym fod confensiwn Sewel yn caniatáu i'r pwerau orffwys yn San Steffan i ddweud wrth y Senedd hon yr hyn yr ydym yn ei benderfynu ar gyfer pobl Cymru. Unwaith eto, hyd nes y gallwn sicrhau bod confensiwn Sewel yn llwyddo i fod yn berthynas gyfansoddiadol briodol rhwng pedair Senedd yr ynysoedd hyn, yna ni fydd gennym gyfansoddiad sefydlog a byddwn yn dadlau’r pwyntiau hyn yn barhaus.

Rwy’n gresynu na allai'r Goruchaf Lys wneud y penderfyniad hwnnw drosto’i hun heddiw. Ond rwy'n credu bod hynny'n un o'r pethau allweddol y mae’n rhaid i Lywodraeth Cymru ei ddatblygu ymhellach o ran telerau’r trefniadau cyfansoddiadol a’u cyd-destun—y mae'r Prif Weinidog wedi siarad amdanynt yn gyson, i fod yn deg ag ef. Ond bellach mae angen i hynny gael ei ymgorffori a’i ddatblygu, efallai, yn y pwyllgor gweinidogol ar y cyd, fel ffordd ymlaen.

Mae ‘confensiwn' ei hun yn derm peryglus a llithrig. Dim ond yn ddiweddar iawn yr ydym wedi cael confensiwn fod gennym bleidlais yn y Senedd cyn rhyfel, un yr aberthodd Robin Cook ei fywyd gwleidyddol drosto. Cyn hynny, gellid arfer yr uchelfraint frenhinol i fynd i ryfel. Confensiwn yw hynny. Mae angen i ni symud i ffwrdd oddi wrth gonfensiynau ac i mewn i'r berthynas gyfansoddiadol briodol rhwng pob Senedd ar yr ynysoedd hyn. Hyd nes y gwnawn hynny, byddwn, mewn gwirionedd, yn arfer pwerau trefedigaethol. Nawr, nid wyf yn awgrymu ein bod yn gwneud datganiad unochrog o annibyniaeth, ond rwy’n credu bod angen inni symud ymlaen ymhellach ar y perthnasoedd hyn.

Yr ail bwynt yr—. Wel, hoffwn iddo ateb rhywbeth am gonfensiwn Sewel a sut y gallwn ymgorffori hynny. Yr ail bwynt yr hoffwn iddo ei ateb yw cadarnhad gan Lywodraeth Cymru y bydd yn cyflwyno Cynnig Cydsyniad Deddfwriaethol. Mae'n bron yn anochel y bydd y Ddeddf y bydd San Steffan yn ei thrafod yn effeithio ar ein pwerau ni. Felly gadewch i ni gael y cadarnhad heddiw bod Cynnig Cydsyniad Deddfwriaethol yn briodol, fel y gallwn wybod ein bod yn mynd i drafod a phenderfynu ar hynny.

Mae’r trydydd pwynt a'r olaf yn un yr ydym wedi ei godi sawl gwaith o'r blaen, sef y syniad a'r egwyddor y dylid trafod rhyw fath o Fil parhad yma yn Senedd Cymru o gwmpas y pwerau a gadwyd yn dilyn y penderfyniad i adael yr Undeb Ewropeaidd. Mae nifer o Aelodau wedi nodi mai’r sefyllfa yno yw, wrth i bwerau gael eu dychwelyd gan yr Undeb Ewropeaidd, efallai y byddwn yn cael mwy o bwerau—mae hynny'n wir. Ond os ydynt yn dod i ben yn San Steffan, yna ni fyddwn yn cael y rheini, ac rydym eisoes wedi clywed llawer o bobl, gan gynnwys yn Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig mewn cysylltiad â pholisi amaethyddol ac o ran polisi amgylcheddol, yn siarad am gadw’r pwerau yn Llundain ac nid, yn wir, eu galluogi i lifo yma i fae Caerdydd. Felly, oni fyddai'n ymateb cadarnhaol i'r Bil diwygio mawr sy'n cael ei gynhyrchu bod gennym Fil parhad yma yn y Cynulliad, fel y gallwn drafod a sicrhau bod y pwerau yn cael eu cadw?