Part of the debate – Senedd Cymru am 4:31 pm ar 25 Ionawr 2017.
Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd. Mi hoffwn i ddiolch i bob un sydd wedi cyfrannu at y ddadl y prynhawn yma. Mi wnaf i ddiolch hefyd i ambell un sydd ddim wedi cael y cyfle yn y ddadl y prynhawn yma i gael ei safbwynt ar y cofnod. Gwnaf i enwi Jenny Rathbone, wrth gwrs, sy’n un a oedd wedi arwyddo’r cynnig hwn ac sydd yma yn y Siambr yn cefnogi 100 y cant y cynnig sydd ger ein bron ni heddiw. A gaf fi ddiolch hefyd i’r Ysgrifennydd Cabinet am ei ymateb cadarnhaol i’r cais, i’r alwad benodol iawn sy’n cael ei gwneud gennym ni heddiw? Ond mae fy niolch i yn bennaf i’r unigolion a’r teuluoedd hynny sydd wedi byw efo’r anghyfiawnder yma ers cymaint, a theuluoedd y rheini sydd wedi colli eu bywydau, ac am eu hurddas a’u dygnwch wrth bwyso arnom ni i sicrhau eu bod nhw rŵan, gobeithio, yn gallu cael cyfiawnder.
All Members today have told us about the real experiences of constituents, of friends, of family members even—they’ve recounted heart-wrenching experiences that highlight to us why it is that we are demanding this action. Julie Morgan eloquently put the case for an inquiry. Mark Isherwood described the scale, UK-wide, of this tragedy, this scandal, and the inadequacies of the compensation scheme. Dai Rees reminded us of the stigma that runs alongside ill health. Dai Lloyd reminded us that it’s 16 years since this Assembly discussed this very issue and still we await action. And Hefin David summed up our intention quite simply today as a call for action. That call is a very simple call.
Mae’r hyn rydym ni’n gofyn amdano fo y prynhawn yma yn syml iawn, iawn. Fel yr ydym ni wedi ei glywed, mi gafodd 283 o bobl yng Nghymru eu heintio efo hepatitis C neu HIV ar ôl derbyn cynnyrch gwaed wedi’i heintio yn y 1970au a’r 1980au. Mae 70 o’r rheini wedi marw bellach. Mae eu henwau, unwaith eto, i’w gweld ar y sgriniau o gwmpas y Siambr yma, a’r tu ôl i bob enw, mae yna unigolyn a wnaeth orfod byw bywyd yn dioddef salwch a stigma drwy ddim o’u bai eu hunain. A’r tu ôl i bob enw, mae yna deuluoedd sydd wedi gorfod galaru drwy ddim o’u bai eu hunain.
Yn y grŵp trawsbleidiol ar waed wedi’i heintio, rydym ni wedi clywed disgrifiadau pwerus o brofiadau dioddefwyr a’u teuluoedd. Nid yn unig symptomau meddygol ac effaith gorfforol yr heintiau ond hefyd yr effaith seicolegol arnyn nhw a’u teuluoedd a’u ffrindiau, am ragfarnau pobl tuag atyn nhw pan oedden nhw’n dweud bod ganddyn nhw HIV neu hepatitis C, ac euogrwydd y rhai ohonyn nhw a oedd wedi heintio gwŷr, gwragedd neu fabanod yn ddiarwybod. Oherwydd hynny, ffactorau fel hyn, mae llawer wedi dewis dioddef yn dawel. Ond i ddwysáu’r dioddefaint, mae Llywodraeth ar ôl Llywodraeth hefyd wedi dewis aros yn dawel a gwrthod datgelu neu fynd at wraidd beth yn union aeth o’i le a pham. Mae dioddefwyr a’u teuluoedd yn haeddu cael gwybod ac maen nhw’n haeddu cael cyfiawnder.
Un o ganlyniadau’r diffyg atebion a’r diffyg canfyddiad o beth aeth o’i le ydy’r diffyg trawiadol, fel rydym wedi clywed y prynhawn yma gan sawl Aelod, yn y pecyn o iawndal sy’n cael ei dalu i ddioddefwyr a’u teuluoedd. Nid yw’r galwadau yma heddiw am ymchwiliad yn cymryd lle’r galwadau am well pecyn cymorth ariannol i ddioddefwyr. Rydw i’n reit siŵr bod yr Ysgrifennydd Cabinet yn clywed hynny. Yn sicr—