Part of the debate – Senedd Cymru am 4:01 pm ar 1 Chwefror 2017.
Rwyf finnau hefyd yn croesawu’r adroddiad hwn gan y Pwyllgor Iechyd, Gofal Cymdeithasol a Chwaraeon. Wrth ystyried yr heriau sy’n wynebu ein system gofal iechyd, mae’n rhaid i ni wneud hynny mewn ffordd sy’n ymgorffori iechyd a gofal cymdeithasol yn sylfaenol, fel cylch cyflawn, fel y nodwyd yn yr adroddiad hwn. Nid oes neb yn gwadu’r pwysau mawr sy’n wynebu iechyd a gofal cymdeithasol, ac rydym yn gwbl ymwybodol, yn ystod y misoedd oerach, ei bod hi’n amlwg y ceir cynnydd sylweddol tymhorol. Amlygodd yr adroddiad nifer o bethau sy’n achosi pryder difrifol o ran y lefel o barodrwydd a gallu’r ddau sector i ymdopi: unigolion yn byw’n hirach; cymhlethdodau anadlol dros fisoedd y gaeaf; cyfraddau heintiau mewn ysbytai yn cyrraedd uchafbwynt ar wahanol adegau o’r flwyddyn; ac wrth gwrs, oedi wrth drosglwyddo gofal ac aildderbyniadau—mae’r rhain oll yn bwysau ar yr adeg hon o’r flwyddyn.
Mae aildderbyniadau i’r ysbyty yn gostus ac yn aml gellir eu hosgoi. Mae’r ffigurau diweddaraf gan Age Cymru yn dangos bod dros 15,000 o bobl dros 75 oed yng Nghymru wedi’u haildderbyn i’r ysbyty o fewn 30 diwrnod yn unig i gael eu rhyddhau. Mae mabwysiadu model gofal yn y gymuned yn ganmoladwy, ond yn fy marn i, gwelwyd tuedd i dorri nifer y gwelyau ar wardiau ein hysbytai gyda rhagdybiaeth naturiol y bydd y gwelyau hyn yn syml yn cael eu llenwi adref, gyda phecyn cyflawn o ofal ar gael i’r claf wrth iddynt gyrraedd adref.
Mae cymorth ailalluogi ledled Cymru, yn sicr yn y gogledd, yn anghyson ac yn dameidiog. Lle y mae’n gweithio’n dda, gwyddom nad yw 70 y cant o’r bobl hynny angen cymorth na’u derbyn i’r ysbyty mwyach. Rhaid i hynny fod yn uchelgais i’r Llywodraeth hon a hefyd i unrhyw un sy’n gweithio yn y sector iechyd a gofal cymdeithasol.
Mae’r Gwasanaeth Gwirfoddol Brenhinol yn tynnu sylw at anghysondeb a chymhlethdod gwasanaethau ailalluogi a ddarperir gan awdurdodau lleol a byrddau iechyd. Nid oes unrhyw safon bendant o ran ailalluogi ledled Cymru. Gall gwariant y pen gan awdurdodau lleol ar wasanaethau ailalluogi fod hyd at 10 gwaith yn uwch mewn rhai ardaloedd na’r hyn ydyw mewn ardaloedd eraill. Mae gofal da i unigolyn yn y gymuned yn aml yn galw am becyn gofal cwbl integredig wedi’i deilwra i anghenion penodol a chymhleth yr unigolyn dan sylw, ac yn aml hefyd gall alw am fewnbwn gweithiwr cymdeithasol, darparwyr gofal, nyrsys ardal, therapyddion galwedigaethol, ffisiotherapyddion, darpariaeth meddygon teulu, a dietegydd weithiau hyd yn oed—yr olaf, wrth gwrs, ar gyfer mynd i’r afael ag unrhyw broblemau’n ymwneud â maeth neu hydradiad. Unwaith eto, mae’n hanfodol fod yr holl asiantaethau’n gweithio mewn modd cyson ac yn cyfathrebu’n dda er mwyn atal unrhyw heintiau posibl er enghraifft, neu er mwyn cadw’r croen yn iach, ac yn gyffredinol er mwyn cefnogi lles cyffredinol y rhai sy’n derbyn eu gofal y tu allan i’r ysbyty, ond yn eu cartref eu hunain.
Nododd tystiolaeth bellach a gymerwyd yn ystod y cam pwyllgor fod gofal cymdeithasol bellach ar ymyl y dibyn, ac mae pawb ohonom yn gwybod beth yw colli nifer o’n cartrefi nyrsio a phrinder asiantaethau darparu gofal yn ein hetholaethau. Yn wir, mae Fforwm Gofal Cymru yn datgan nad oes angen mwy nag un methiant mawr arall mewn cartref nyrsio cyn iddi fynd yn drychineb llwyr mewn unrhyw ran o Gymru. Maent yn mynd rhagddynt i ddweud nad oes unrhyw le mewn unrhyw fwrdd iechyd yng Nghymru ble y gallent gynnal 60 o unigolion yn gyflym yn sgil cau cartref. A all addasiadau polisi Cymru megis cyflwyno asesiadau aros yn y cartref, y galwodd Altaf Hussain amdanynt yma fel Ceidwadwr Cymreig, ddarparu mesur ymyrraeth gynnar allweddol, gan atal derbyniadau i ysbytai, osgoi oedi wrth drosglwyddo gofal ar ôl gadael yr ysbyty, a lleddfu’r pwysau ar ein wardiau ysbyty ar gyfnodau brig? Mae’r adroddiad yn argymell cydleoli gwasanaethau gofal sylfaenol mewn adrannau damweiniau ac achosion brys, a gofynnaf i mi fy hun pam nad yw hyn yn digwydd a pham eich bod yn gwrthod yr argymhelliad. Fel y maent yn ei ddweud, mae’n gwneud synnwyr perffaith. Roeddwn yn meddwl mai holl bwrpas cymryd tystiolaeth mewn pwyllgorau oedd rhoi gwybod yn well i Lywodraeth Cymru am y pryderon a fynegir gan ein gweithwyr proffesiynol—y rhai sy’n cyflawni gwaith iechyd a gofal cymdeithasol mewn gwirionedd—ac addysgu ar yr hyn sydd ei angen. Dyna yw’r holl reswm pam ein bod yma a pham y’i gelwir yn graffu. Buaswn yn annog Llywodraeth Cymru i dderbyn yr argymhellion a wnaed, bob un ohonynt, a’u gweithredu, a hoffwn ddiolch i’r Aelod Cynulliad, Dai Lloyd, a holl aelodau’r pwyllgor hwn am adroddiad mor ardderchog. Diolch.