Part of the debate – Senedd Cymru am 5:14 pm ar 7 Chwefror 2017.
Dydw i ddim yn hollol siŵr ai dyna beth mae arweinydd Plaid Cymru yn credu ydyw, ac rwy’n credu, yn amlwg, bod y teimlad yn ymwneud ag annibyniaeth. Ond fe wnes i glywed yr Ysgrifennydd materion gwledig yn dweud bod arnaf angen rhywfaint o help i ddeall y materion hyn. Byddwn yn gofyn i'r Ysgrifennydd materion gwledig, os yw'n dymuno rhoi sylwadau o’i heistedd, pam nad yw hi nawr yn cymeradwyo amaethyddiaeth y DU, pan, yn Sioe Frenhinol Cymru, dewisodd hi ddweud nad oedd y fath beth ag amaethyddiaeth y DU? Pam, os mae ganddi gymaint o ddiddordeb—[Torri ar draws.] Os oes ganddi gymaint o ddiddordeb mewn amaethyddiaeth a chefnogi'r diwydiant amaethyddol yn y wlad, pam nad yw hi’n gwneud cynnydd ar TB mewn gwartheg, lle mae Cymru mewn perygl o gael eu dynodi fel 'endemig', gwlad endemig, a fydd yn cau marchnadoedd allforio i Gymru? [Torri ar draws.] Mae hynny'n ffaith. Nawr, os ydych am wneud sylwadau o’ch eistedd, ceisiwch ddweud rhywbeth cadarnhaol yn hytrach na chwilio am benawdau syfrdanol.
Rwyf wedi—[Torri ar draws.] Pan gafodd y ddogfen hon ei chyhoeddi, edrychais yn fanwl arni ac edrych ar rai o'r meysydd lle gallem ddod o hyd i dir cyffredin, fel y fframwaith a fyddai'n cefnogi mesurau pan fyddwn yn gadael yr Undeb Ewropeaidd fel y DU; rwy'n credu y byddem wedi gallu dod i gytundeb ar hynny. Roedd Cadeirydd y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol, wrth ymateb i'r datganiad a gawsom ryw bythefnos yn ôl, yn cydnabod bod yna rai meysydd y gallwn, fel Cynulliad, weithio'n gadarnhaol â nhw.
Yr un maes lle’r wyf i’n credu bod angen i’r Cynulliad hwn wneud gwaith sylweddol yw'r trefniadau pontio, oherwydd rydym yn edrych ar y trefniadau pontio o ran Ewrop i'r Deyrnas Unedig, ond mae llawer o waith i’w wneud i benderfynu ar y trefniadau trosglwyddo o fewn y Deyrnas Unedig ei hun fel na chawn y gwahaniaethau hynny. Unwaith eto, rwy’n credu y gallai hynny fod wedi bod yn ddarn cadarnhaol iawn o waith y gallem fod wedi ei wneud a dod i gytundeb cyffredin drosto. Ond rwyf wedi gwrando ar y sylwadau sydd wedi'u cyflwyno, yn enwedig gan brif siaradwr grŵp y Blaid Lafur yn sôn am drigolion Merthyr Tudful, ac rwy’n atgoffa'r Aelodau yn y Siambr hon bod y nifer a bleidleisiodd yn y refferendwm yn 71 y cant. Saith deg un y cant o bleidleiswyr—[Torri ar draws.] Fe gymeraf yr ymyriad mewn munud, ond—[Torri ar draws.] Wel, os gallwn i orffen y pwynt yr wyf yn ei wneud, byddaf yn hapus i gymryd yr ymyriad.
Fe wnaeth saith deg un y cant o bleidleiswyr Cymru gymryd rhan yn y refferendwm. Nid yw hynny'n golygu y dylem anwybyddu'r 48/49 y cant o bleidleiswyr a bleidleisiodd i aros. Mae hwnnw'n nifer sylweddol yn yr hafaliad. Ond gwnaethpwyd penderfyniad allweddol yma yng Nghymru ac yng ngweddill y Deyrnas Unedig y mae angen ei barchu, ac mae Llywodraeth y Deyrnas Unedig wedi bwrw ymlaen â hynny, ac, a dweud y gwir, drwy'r broses o fwrw ymlaen ag tanio erthygl 50, y dadleuon yn Nhŷ'r Cyffredin, yr achos ei hun yn y Goruchaf Lys—ac, mae’n rhaid cyfaddef, aethpwyd â hwy i'r Goruchaf Lys, ond dyna sut yr ydym yn byw; rydym yn byw o dan rym y gyfraith, mae gan bobl hawl i fynd yno. Ond mae angen i ni fel gwleidyddion weithredu’r hyn y mae'r bobl yn ein hanfon ni yma i'w gyflawni, a phleidleisiodd Cymru i ddod allan.
Yr hyn y mae angen inni fod yn ei wneud nawr yn gwneud y gwaith gorau posibl i wneud yn siŵr bod y trafodaethau hynny o fudd nid yn unig i Gymru, ond i'r Deyrnas Unedig gyfan. Ac mae'r materion hynny’n mynd i fod yn gymhleth, mae’r trafodaethau hynny’n mynd i fod yn hir, ond, yn y pen draw, mae gennym amserlen: 730 diwrnod ar ôl gweithredu erthygl 50. Yn hytrach na rhai o'r safbwyntiau cul sydd wedi ceisio dyblygu canlyniad y refferendwm a ddigwyddodd ar 23 Mehefin, gadewch inni symud y tu hwnt i hynny. Gadewch inni weithio drwy rai o'r materion hyn mewn gwirionedd.
Byddaf yn parhau i wneud y cynnig hwnnw o feinciau'r Ceidwadwyr, y byddwn yn gweithio gydag unrhyw blaid ac unrhyw unigolyn i sicrhau'r fargen orau bosibl i Gymru a'r Deyrnas Unedig. Ond roedd un mater yn glir iawn o’r refferendwm a gynhaliwyd ar 23 Mehefin, sef y neges a roddodd pobl y Deyrnas Unedig a Chymru i wleidyddion: cymerwch yr awenau unwaith eto. A dyna’r cyfarwyddyd.