Wel, dyna beth yr wyf yn dod ato, oherwydd, o ran gwerth am arian, rwy'n gofyn: pam ar y ddaear na wnawn ni ddarganfod hyn? Mae morlynnoedd llanw yn ffordd newydd o feddwl. Fel CERN, hwn fydd y cyntaf yn y byd. Mae hwn yn ddiwydiant newydd, yn ddiwydiant byd-eang, gyda goblygiadau byd-eang, ac mae gennyn ni yma yn y DU. Nid yw'n gwestiwn o 'gallem', David Melding; mae'n fater o 'dylem'. Mae adroddiad Hendry yn argyhoeddiadol ar y rhan y gallai ynni'r llanw ei chwarae wrth ddiwallu ein hanghenion, ond dim ond rhan o stori lawer mwy yw hynny. Mae'n argyhoeddiadol ar y manteision economaidd lleol uniongyrchol y byddai morlyn braenaru diedifar yn eu creu i fy rhanbarth i: mae'n drawsnewidiol i Abertawe fel dinas, meddai. Ond mae'n wir am rannau eraill o'r DU hefyd. Mae'n argyhoeddiadol ar effaith economaidd morlynnoedd eraill yn y de-ddwyrain a’r gogledd, a’u bod yn cyd-fynd â strategaeth ddiwydiannol y DU. Ond y gwir werth am arian yw bod y cyntaf—mai’r Deyrnas Unedig fyddai’r ganolfan fyd-eang ddiamheuol ar gyfer arbenigedd mewn morlynnoedd a’u gweithgynhyrchu. Pa mor aml y cawn gyfle fel hyn? Am 30c ar ein biliau, gallwn wneud i’r holl sôn am economi wybodaeth olygu rhywbeth, drwy dyfu gweithgynhyrchu ar gyfer y byd, yma yn y DU.

Mae’n ymwneud â mwy na’r cyfnod datblygu. Gallem fod yn arwain y byd ym maes ymchwil a datblygu, nid yn unig o ran dyluniad mwy effeithlon ond o ran deunyddiau, gan roi bywyd a chyfeiriad newydd i’n gwaith dur, o ran storio ynni, o ran dulliau trosglwyddo, o ran amddiffyn rhag llifogydd. Os ydym am gael USP ar gyfer ein cytundebau masnach newydd, wel dyma fe. Edrych ymlaen, meddwl ymlaen, gwario ymlaen—nid ar forlyn, ond ar ddyfodol diwydiannol newydd i Brydain.

Pan gafodd CERN ei sefydlu, nid oeddent yn rhagweld y byddai eu gwaith yn achub bywydau drwy therapi pelydr protonau, ac y byddent yn chwyldroi trosglwyddo data. Yr oll yr oedd eu partneriaid yn ei wybod oedd mai nhw oedd y cyntaf, a bod hynny’n golygu sbarduno newid. Bedwar cant o flynyddoedd yn ôl—ychydig bach yn fwy diweddar na Dewi Sant, yn anffodus—dyfeisiodd Hans Lippershey y gwydr persbectif Iseldiroedd, dyfais i weld pethau pell i ffwrdd fel pe byddent yn agos. Defnyddiodd dechnoleg a oedd yn bodoli, lens gwydr, a gwneud rhywbeth cymharol ddiddorol â hynny. Ni wnaeth drin hyn fel mai ef oedd y cyntaf; ni welodd botensial yr hyn oedd ganddo. Nid oedd Galileo, ar y llaw arall, yn fodlon ar weld pethau pell i ffwrdd fel pe byddent yn agos. Cymerodd ei fersiwn ef o'r gwydr persbectif Iseldiroedd a dangosodd i Senedd Fenis fod ei delesgop yn rhoi rhywbeth unigryw iddynt: mynediad at y sêr. Gwnaeth hyn ef yn ddyn cyfoethog a gwnaeth bob un ohonom yn gyfoethocach, gan fod telesgop Hubble, yn union fel CERN, wedi ein helpu i ddeall ein bydysawd. Ni ddylem edrych ar forlynnoedd llanw yn bethau pell fel pe byddent yn agos. Mae angen inni hefyd edrych i fyny a gweld y cyfle byd-eang i Gymru ac i Brydain.