Rydym yn cymryd trydan yn ganiataol. Rydym yn cynnau ein cyfrifiadur, ein teledu, ein goleuadau neu ein dyfeisiau trydanol eraill ac rydym yn disgwyl iddynt weithio. Mae'n rhaid cynhyrchu’r trydan ac mae’n rhaid iddo fod ar gael pan fydd ei angen arnom. Yn draddodiadol, mae trydan wedi ei gynhyrchu drwy losgi tanwyddau ffosil. Mae pob tanwydd ffosil yn seiliedig ar garbon. Pan mae carbon yn llosgi, mae'n ffurfio carbon deuocsid. Mae carbon deuocsid yn nwy tŷ gwydr. Mae hyn yn achosi cynhesu byd-eang.

Mae cytundeb Paris yn gyrru'r agenda ddatgarboneiddio ryngwladol gyda rhai datblygiadau cyflym mewn ynni adnewyddadwy a lleihau galw. Mae angen dewisiadau eraill yn hytrach na llosgi glo, nwy, olew a phren. Mae hyn yn gadael ynni niwclear, ynni gwynt ar y tir ac ar y môr, ynni'r haul, llif afonydd, geothermol a phŵer llanw. Mantais ynni'r llanw yw ei fod yn ddibynadwy. Gallwn ni ragweld llanwau am ganrifoedd i’r dyfodol. Rydym yn gwybod bod sianel Bryste yn ddelfrydol i gynhyrchu pŵer llanw. Mae adolygiad Hendry wedi bod yn ddiamwys o blaid morlyn llanw ym mae Abertawe.

Y cwestiwn cyntaf i'w ofyn yw: a yw’r wyddoniaeth yn gweithio? Rydym yn gwybod bod tyrbinau unffordd yn gweithio—maent ar afonydd. Yn Dinorwig yn y gogledd, mae tyrbinau unffordd wedi’u gyrru gan ddŵr yn cael eu defnyddio. Mae dŵr yn cael ei storio ar dir uchel yng nghronfa ddŵr Marchlyn Mawr ac yn cael ei ryddhau i Lyn Peris i symud y tyrbin yn ystod adegau brig y galw am drydan. Mae'n cael ei bwmpio yn ôl o Lyn Peris i Farchlyn Mawr yn ystod yr oriau galw llai. Mae'n defnyddio mwy o drydan i bwmpio dŵr i fyny nag y mae'n ei gynhyrchu ar y ffordd i lawr. Mae’r pwmpio yn cael ei wneud pan fo’r galw’n isel.

Yr unig wahaniaeth gyda morlyn llanw yw bod y tyrbinau’n ddwyffordd ar forlyn llanw, sy'n golygu ein bod yn ei gael bedair gwaith y dydd. Unwaith pan ddaw'r llanw i mewn, unwaith pan aiff y llanw allan, unwaith pan ddaw'r llanw i mewn eto, unwaith pan aiff y llanw allan eto. Rydym ni’n gwybod bod hynny’n mynd i ddigwydd ac nid yw'n costio dim ynni inni. Nid yw hyn fel ei bwmpio i fyny bryn a’i fod yna'n dod i lawr eto. Nid yw hyn yn arloesol, gellir ei greu, gellir ei ragweld, ac mae'n ddibynadwy dros gyfnodau hir.

Er bod angen datgomisiynu gweithfeydd tanwydd ffosil ac atomfeydd a chael gwared arnynt, fel y dywedodd Darren Millar yn gynharach, y cyfan y mae morlyn llanw yn ei wneud yw gadael amddiffynfa fôr ichi. Felly, hyd yn oed os nad ydych yn ei hoffi, a’i fod yn dod i ben, mae'n rhoi amddiffynfa fôr ichi. Gyda chynhesu byd-eang, rydym yn disgwyl i lefelau'r môr godi. Felly, mae'n sefyllfa lle mae pawb ar ei ennill.

Yr unig gwestiynau i'w hateb o hyd yw sut y byddwn yn sicrhau bod pysgod yn nofio’n ddiogel naill ai drwy'r tyrbinau neu o'u cwmpas nhw a chael trwydded forol gan Gyfoeth Naturiol Cymru? Ym mis Rhagfyr 2016, datgelodd Cyfoeth Naturiol Cymru, ar eu tystiolaeth orau, y gallai'r morlyn llanw arfaethedig ym mae Abertawe gael effaith fawr ychwanegol ar bysgod mudol oherwydd anafiadau wrth iddynt nofio drwy'r tyrbinau. Ar ôl ymgynghoriad hir, amcangyfrifodd Cyfoeth Naturiol Cymru y gellid lladd hyd at 21 y cant o eogiaid a 25 y cant o siwin, sy'n bysgod o bwysigrwydd cenedlaethol, bob blwyddyn wrth iddynt symud i ac o afonydd lleol, yn bennaf afon Tawe, afon Nedd ac afon Afan. Mae'r amcangyfrifon yn llawer uwch na'r niferoedd a ddarperir gan Tidal Lagoon (Swansea Bay) plc, sy'n rhoi nifer sydd tua degfed rhan o hynny.

Mae Tidal Lagoon (Swansea Bay) wedi datgan yn gyson y byddai'r effaith ar bysgodfeydd yn fach. Rydym yn gwybod bod gennym dyrbinau ar afonydd. Sut mae'n gweithio ar afonydd? Mae gennych chi bysgod mewn afonydd. Yn y Mississippi, mae gennych chi 129 o wahanol rywogaethau o bysgod ynddi. Mae gennych chi ddatblygwr ynni adnewyddadwy, y Free Flow Power Corporation, sy’n llwyddo i weithredu’r generadur tyrbin hydrocinetig cyntaf ar raddfa lawn yn afon Mississippi, ac sydd wedi bod yn gwneud hynny ers 2011. Rydym yn gwybod nad yw'r Mississippi yn ddi-bysgod. Felly, sut y maent wedi cyflawni hyn heb ddisbyddu niferoedd y pysgod yn ddifrifol?

Yr hyn sydd ei angen arnom yw morlyn llanw â ffordd i'r pysgod symud yn ddiogel a fydd yn ein harwain at greu ynni cynaliadwy, gan ganiatáu i Abertawe—[Torri ar draws.] Yn sicr.