Part of the debate – Senedd Cymru am 6:05 pm ar 7 Mawrth 2017.
Diolch, Ddirprwy Lywydd, am y cyfle i ymateb i'r ddadl hon. Mae Diwrnod Rhyngwladol y Menywod wedi dod yn achlysur o bwys yn y calendr cydraddoldeb ac mae'n dda gweld ei fod yn llwyddo i gael sylw cadarnhaol ac eang yn y cyfryngau a’i fod yn tanio cymaint o drafodaeth ar y mater hwn. Bydd tynnu sylw at anghydraddoldeb a chyflwyno'r dystiolaeth lwyr sy'n bodoli i ddangos sut mae menywod yn dal i gael eu trin yn annheg yn hwyluso newid ystyrlon.
A gaf i droi at rai o'r cyfraniadau gan Aelodau yn y Siambr heddiw? Yn gyntaf oll, hoffwn ddiolch i Hannah Blythyn am ei darn meddylgar, darn lleol iawn i’w hetholaeth. Mae'r bobl y soniodd amdanynt—côr merched y Fflint, y RainbowBiz, Val o'r apêl pabi, Vicky Perfect—ceidwad allwedd castell y Fflint—yna, yn wir, Viv Williams yn y Siambr heddiw, o Enwau ar Gerrig. Ac yn olaf, ond nid y lleiaf, Hannah, fy mam, am ei bod hefyd o Delyn, felly hoffwn i wneud hynny'n glir iawn.
Cyfraniadau eraill yn y Siambr heddiw—siaradodd Leanne Wood, unwaith eto, yn agored iawn am y dathliad, ond hefyd ystyriodd gydraddoldeb rhywiol o gwmpas y byd, ac rwy'n ddiolchgar am ei chefnogaeth barhaus. Yr unig beth y byddwn yn ei ddweud yw nad yw hwn yn fait accompli. Mae’r dewisiadau o newid i herio pleidlais yn nwylo pob un ohonom, gan gynnwys arweinwyr o fewn y Siambr hon a'r holl Aelodau, ac rwy'n ddiolchgar am ei chyfraniad.
Cododd Michelle Brown rai materion diddorol. Rhaid i mi ddweud, dim ond un rhan o'r drafodaeth nad oeddwn yn cytuno’n hollol â hi—ei chyfraniad ar gydberthynas iach. Nid wyf yn cytuno â hynny, oherwydd ceir cysylltiad llwyr rhwng cydberthynas iach a lles unigolyn, ac mae hynny'n rhywbeth yr wyf yn falch iawn o fod yn gweithio arno gyda'r Gweinidog addysg o ran y rhaglen lwyddiannus honno ar gyfer y dyfodol .
A gaf i droi at welliannau heddiw? Byddwn yn cefnogi gwelliant 1, ac mae Llywodraeth Cymru yn bwrw ymlaen ag ystod o gamau gweithredu, gan gynnwys amrywiaeth ym myrddau'r sector cyhoeddus—nid dim ond menywod, ond pob grŵp sy’n cael ei dangynrychioli—ac rydym yn gwybod nad ydym yno eto ond mae cynnydd yn cael ei wneud. Yfory, bydd y Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol yn cyhoeddi ei adroddiad diweddaraf 'Pwy sy'n Rhedeg Cymru?' a bydd yn amlygu'r ffaith bod rhai sectorau—er enghraifft, y GIG—wedi cymryd camau mawr ymlaen o ran cael rhagor o fenywod i swyddi uwch. Serch hynny, rwy’n cydnabod bod llawer mwy i'w wneud, yn enwedig mewn llywodraeth leol.
Byddwn hefyd yn cefnogi gwelliannau 2 a 3, i gydnabod bod bwlch cyflog gwirioneddol rhwng y rhywiau yng Nghymru, fel ag sydd yng ngweddill y DU. Byddwch yn ymwybodol mai yfory yw Diwrnod Rhyngwladol y Menywod; efallai na fydd rhai ohonoch yn gwybod bod heddiw, 7 Mawrth, wedi cael ei frandio fel Diwrnod Cyflog Menywod. Dyma'r diwrnod pan fydd y fenyw gyffredin sy’n cael ei thalu yn y DU yn dechrau cael tâl sy’n cymharu â'r dyn cyffredin. I bob pwrpas, mae menywod yn gweithio 66 diwrnod cyntaf y flwyddyn am ddim. Ni all hynny fod yn iawn. Mae anghydraddoldeb cyflog yn fater cymhleth ac mae’r dyddiau pan oedd swyddi yn cael eu hysbysebu gyda chyfraddau cyflog gwahanol i ddynion a menywod wedi hen fynd, ond mae'r bwlch cyflog yn parhau. Dim ond drwy fynd i'r afael ag achosion sylfaenol anghydraddoldeb cyflog y gallwn obeithio ei ddileu. Rydym yn mynd i'r afael â'r problemau mewn nifer o feysydd, ac, fel y soniais yn gynharach, mae hyn yn cynnwys mynd i'r afael â stereoteipio ar sail rhyw, gwahanu galwedigaethol a diffyg gofal plant fforddiadwy.
Lywydd, gan symud at welliant 4, byddwn yn gwrthwynebu gwelliant 4 heddiw, sy’n ymwneud â chydberthynas iach yn dod yn orfodol mewn ysgolion. Cytunaf yn llwyr â chyfraniad yr Aelod Plaid Cymru mewn cysylltiad â chydberthynas iach mewn ysgolion ac mae'n rhywbeth yr wyf i'n gweithio arno gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg, a gyhoeddodd fod panel o arbenigwyr cydberthynas iach wedi cael ei sefydlu i fynd i'r afael ag anghenion ac i gefnogi ysgolion i ddarparu addysg cydberthynas iach gynhwysol o ansawdd da. Byddai'n anghywir i achub y blaen ar y gwaith hwnnw, ond byddwn yn dod yn ôl i'r Siambr i drafod ymhellach gyda chydweithwyr ynghylch canlyniad hynny.
I ddod yn ôl at ffocws y ddadl heddiw, Lywydd, mae'n ymwneud â dathlu cyfraniad menywod i fywyd cymdeithasol, economaidd a gwleidyddol. Ein swyddogaeth, fel Llywodraeth, yw sicrhau bod menywod yn cael yr un cyfleoedd â dynion i gyflawni eu potensial llawn. Dim ond rhai o'r miliynau o fenywod a merched o Gymru yr hoffwn ddweud diolch wrthynt—diolch i bobl fel Hannah Blythyn, Dawn Bowden, Jayne Bryant, Rebecca Evans, Lesley Griffiths, Vikki Howells, Jane Hutt, Julie James, Ann Jones, Eluned Morgan, Julie Morgan, Lynne Neagle, Rhianon Passmore, Jenny Rathbone, Joyce Watson, Sian Gwenllian, Bethan Jenkins, Elin Jones, Leanne Wood, Angela Burns, Suzy Davies, Janet Finch-Saunders, Michelle Brown, Caroline Jones a Kirsty Williams. Gymrodyr, daliwch i fod yn eofn, a gadewch i ni adeiladu Diwrnod Rhyngwladol y Menywod gwell. Dylai cydraddoldeb fod yn flaenllaw ym mhob Llywodraeth a phopeth y mae Llywodraeth yn ei wneud ac ni ddylem golli golwg ar hyn byth. Diolch yn fawr. Diolch.