Diolch, Ddirprwy Lywydd. A gaf fi ddechrau drwy ddiolch i Gadeirydd ac aelodau Pwyllgor yr Economi, Seilwaith a Sgiliau am eu hymchwiliad a’u hadroddiad? Roedd yr ymchwiliad yn drylwyr a chynhwysol, ac fe’i cadeiriwyd yn fedrus gan Russell George, ac roedd gan aelodau’r pwyllgor ddiddordeb dwfn a chwilfrydig iawn yn y pwnc. Rwy’n gwerthfawrogi’r cyfraniad cryf y mae eu canfyddiadau wedi’i wneud i ddatblygiad comisiwn seilwaith cenedlaethol Cymru. Mae sicrhau bod pobl yn unedig a chysylltiedig yn rhan sylfaenol o waith y Llywodraeth hon, ac yn rhan allweddol o ‘Symud Cymru Ymlaen’. Caiff ein llwyddiant ei fesur yn ôl y twf economaidd a’r sefydlogrwydd y gallwn ei ddarparu i gymunedau ledled Cymru yn y blynyddoedd sydd i ddod, a dyna pam y mae’n rhaid i ni ganolbwyntio ar ddatblygu economi gryfach a thecach.

Elfen sylfaenol ar gyfer gwella sefydlogrwydd economaidd yw ystod ac ansawdd seilwaith gwlad—y systemau ffisegol a’r gwasanaethau sydd angen inni eu rhoi ar waith er mwyn sicrhau bod Cymru’n gweithio’n effeithiol. Mae angen i unigolion, teuluoedd, cymunedau a busnesau gael eu cefnogi gan wasanaethau cynaliadwy sy’n diwallu anghenion heddiw, ond sydd hefyd yn ein paratoi ar gyfer heriau yfory. Bydd hyn yn arbennig o hanfodol gan ein bod yn gwybod pa mor anodd y mae’r blynyddoedd nesaf yn mynd i fod. Felly, ein her yw creu’r sefydlogrwydd sydd ei angen ar gyfer lles hirdymor ein pobl a’n cymunedau.

Rydym yn byw mewn cyfnod o ansicrwydd ariannol mawr, sy’n ei gwneud hyd yn oed yn fwy pwysig ein bod yn gweithredu yn awr ac yn cryfhau’r ffordd yr ydym yn ystyried ac yn blaenoriaethu anghenion seilwaith yn y dyfodol. Mae’n rhaid i ni greu’r amodau ar gyfer buddsoddiad cynaliadwy hirdymor ac nid oes amheuaeth fod cael y seilwaith cywir yn hanfodol. Am y rheswm hwn mae’r Llywodraeth wedi ymrwymo i symud tuag at strategaeth fwy gwybodus, mwy hirdymor o fuddsoddi mewn seilwaith, sy’n ymgorffori egwyddorion Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015.

Bydd sefydlu comisiwn seilwaith cenedlaethol Cymru yn gam hanfodol tuag at yr uchelgais hwn, ac roeddwn yn falch fod y pwyllgor wedi cydnabod pwysigrwydd y comisiwn drwy ei wneud yn destun un o’i ymchwiliadau cyntaf yn y Cynulliad hwn. Ni allai’r amseru fod wedi bod yn well gan i mi lansio ymgynghoriad cyhoeddus dros 12 wythnos y llynedd ar y comisiwn i redeg ochr yn ochr ag ymchwiliad y pwyllgor. Croesawaf yn fawr adroddiad y pwyllgor a’r cyfle heddiw i drafod ymhellach gyda’r Aelodau.

Roedd yr adroddiad, a oedd yn adleisio llawer o’r safbwyntiau a fynegwyd yn ystod ein hymgynghoriad cyhoeddus, yn un adeiladol iawn a helpodd i lunio fy ystyriaethau o’r comisiwn. Roeddwn yn falch o dderbyn, neu dderbyn mewn egwyddor, bron bob un o’r argymhellion. Un o’r themâu amlycaf a godai o’r adroddiad ac o’r ymarfer ymgynghori oedd yr angen dybryd am gyngor sy’n strategol, yn drawsbynciol ac yn cynnal safbwynt gwrthrychol hirdymor.

Bydd cylch gwaith y comisiwn yn cael ei deilwra i sicrhau bod ffocws ac adnoddau wedi’u cyfeirio tuag at anghenion seilwaith strategol. Fe fydd yn hanfodol er mwyn amddiffyn annibyniaeth y comisiwn hefyd. Felly, rwy’n croesawu awgrymiadau i’r Cynulliad Cenedlaethol fabwysiadu rôl weithredol yn y gwaith o graffu ar annibyniaeth ac argymhellion y comisiwn, yn ogystal â’r modd y mae Llywodraeth Cymru yn ymateb i’r argymhellion hyn. Felly, er mwyn hwyluso hyn, rwy’n bwriadu gosod adroddiad blynyddol y comisiwn gerbron y Siambr. Rwyf hefyd yn cytuno ag awgrym y pwyllgor ynglŷn ag adroddiad tair blynedd ar gyflwr y genedl i ddarparu fframwaith effeithiol ar gyfer y trefniadau adrodd.

Nawr, er bod argymhellion y pwyllgor yn cyd-fynd i raddau helaeth â’n syniadau ni, ceir rhai meysydd lle y mae angen mwy o amser i asesu’r budd a’r effaith bosibl. Rwy’n ystyried mai cam cyntaf mewn proses sy’n datblygu yw sefydlu’r comisiwn a chefais fy nghalonogi gan y gefnogaeth glir yn adroddiad y pwyllgor a’r ymatebion i’r ymgynghoriad i adolygiad o statws a chylch gwaith y comisiwn tuag at ddiwedd y tymor Cynulliad hwn. Byddwn yn sefydlu’r comisiwn ar sail anstatudol er mwyn sicrhau ei fod yn gallu darparu cyngor ac argymhellion cyn gynted ag y bo modd.

Rwy’n cytuno â’r pwyllgor na ddylai’r cylch gwaith ymestyn i seilwaith cymdeithasol yn gyffredinol, ac wedi derbyn mewn egwyddor yr argymhelliad i ymestyn y cylch gwaith i gynnwys cyflenwi tir ar gyfer datblygiadau tai. Rwy’n cydnabod y cysylltiadau clir rhwng y cyflenwad tai a thwf economaidd, ond rwy’n bwriadu rhoi ystyriaeth fwy gofalus i hyn o gofio’r mecanweithiau sydd eisoes yn bodoli yn y sector hwn. Ar ben hynny, mae angen mwy o amser i gynlluniau datblygu strategol aeddfedu ac i’w heffeithiolrwydd gael eu hasesu. Felly, rwy’n ystyried y bydd cwmpas y comisiwn yn ffocws i adolygiad a gynlluniwyd cyn diwedd y Cynulliad hwn.

Fodd bynnag, o’r cychwyn cyntaf, bydd disgwyl i’r comisiwn ystyried y rhyngweithio posibl rhwng ei argymhellion a seilwaith cymdeithasol, fel y mae llawer o Aelodau yn y Siambr hon wedi sôn heddiw. Bydd hyn yn sicrhau bod argymhellion y comisiwn yn edrych yn gyfannol ar anghenion seilwaith, ond hefyd yn cynnal ei brif ffocws. Ar ben hynny, drwy ei gyngor a’i argymhellion, bydd disgwyl i’r comisiwn adlewyrchu’n llawn y rhwymedigaethau ar Lywodraeth Cymru mewn perthynas â Deddf yr amgylchedd yn ogystal â nodau ac egwyddorion Deddf llesiant cenedlaethau’r dyfodol. Agwedd allweddol arall ar yr ymgynghoriad oedd pwysigrwydd cael perthynas waith agos gyda Chomisiwn Seilwaith Cenedlaethol y DU. Rydym wedi ymrwymo i adeiladu a datblygu perthynas adeiladol a buddiol i’r ddwy ochr gyda chomisiwn y DU ar feysydd allweddol megis cysylltedd rheilffyrdd ac ynni, ac roedd y pwyllgor ac ymatebion i’n hymgynghoriad yn cefnogi hyn yn gryf.

Mae comisiwn y DU wedi cydgysylltu’n agos gyda ni ar ymgysylltu â rhanddeiliaid yng Nghymru i helpu i lywio ei asesiad seilwaith cenedlaethol cyntaf. Rydym yn cydweithio i gynnal ymweliad gan gomisiwn y DU â Wrecsam yr wythnos hon gyda thrafodaethau o gwmpas y bwrdd i wleidyddion ac i fusnesau.

Fe af ar ôl y nifer fach o bwyntiau ychwanegol a nodwyd heddiw yn ystod y ddadl. Fel y mae’r Aelodau wedi nodi, rwy’n credu y dylid lleoli’r comisiwn y tu allan i Gaerdydd, ond mewn ardal, mewn adeilad, sy’n ei osod ychydig ar wahân i unrhyw sefydliadau a allai elwa o’i ystyriaethau. Rwyf hefyd yn credu, fel y mae Aelodau wedi nodi, y dylai adnoddau gael eu dyrannu’n decach ar gyfer prosiectau ledled Cymru. Ni ddylem edrych yn unig ar gyfran decach o adnoddau, fodd bynnag, ar gyfer y rhanbarthau, ond hefyd o fewn y rhanbarthau. Oherwydd, a dweud y gwir, pe baem yn dilyn yr awgrym a gynigiwyd gan rai i leihau gwariant yn ddramatig yn ne-ddwyrain Cymru heb edrych ar sut y rhennir y gwariant o fewn de-ddwyrain Cymru, yna—