A gaf fi ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei atebion hyd yn hyn? Rwy’n dal ychydig yn aneglur ar un neu ddau o bwyntiau. Y mater sylfaenol cyntaf yw: sut y daethom i’r fan hon? Dihunais y bore yma i glywed newyddion teledu brecwast: ‘Carchar ym Maglan’. Iawn, fel Aelod di-nod o’r wrthblaid, ni fyddwn yn disgwyl bod yn rhan o unrhyw ymgynghoriad â Llywodraeth y DU, ond rwy’n disgwyl y byddai rhywun wedi bod yn rhan o’r ymgynghoriad â Llywodraeth y DU, felly a allwch amlinellu’n union pa ymgyngoriadau a gynhaliwyd dros yr ychydig ddyddiau, wythnosau, misoedd diwethaf, a oedd hefyd yn cynnwys yr awdurdod lleol, er mwyn i ni gael syniad clir o sut y cyraeddasom lle rydym heddiw? Dyna fy nghwestiwn cyntaf.

O ran yr ail fater, yn amlwg mae’n ymwneud â fy mhryder ynglŷn â chyfraddau aildroseddu, a drysau tro pan fydd pobl yn mynd i’r carchar, allan o’r carchar, ac yn ôl i’r carchar o hyd. Un o hanfodion atal aildroseddu mewn gwirionedd yw’r gefnogaeth wrth gefn gan y gwasanaeth iechyd, gofal cymdeithasol, y ddarpariaeth dai, addysg, gwasanaethau camddefnyddio sylweddau, cyffuriau ac alcohol—mae’r rheini i gyd wedi’u datganoli i Gymru, wedi’u datganoli i’r Cynulliad Cenedlaethol hwn ar gyfer Cymru. Yn rhyfeddol, mae plismona a chyfiawnder troseddol yn dal i fod heb eu datganoli. Dyna un o’r pethau, yn ôl pob tebyg, a barodd inni ddihuno y bore yma i gael carchar mawr wedi’i wthio arnom, gan nad yw wedi’i ddatganoli i Gymru, yn hytrach na bod yn ganlyniad trafodaethau gofalus a gynhelid dros fisoedd lawer.

Ond mae yna ddatgysylltiad sylfaenol. Os ydym yn mynd i gael cannoedd o garcharorion—1,600 ohonynt—ym Mhort Talbot, a’n bod yn disgwyl iddynt gael eu hadsefydlu yn y gymuned, mewn cymuned dan straen, lle y mae’r gwasanaeth iechyd dan straen—nid af ar ei ôl, ond gwyddom eu bod dan straen: gwasanaethau addysg, gofal cymdeithasol, tai, camddefnyddio sylweddau. Mae pob un o’r gwasanaethau datganoledig hyn dan straen, ac yn awr rydym yn cael cannoedd o bobl i mewn, yn ychwanegol, sy’n ceisio ymgysylltu â’r gwasanaethau hyn er mwyn eu hatal rhag aildroseddu.

A gaf fi ofyn pa ddadansoddiad a wnaed i geisio cwmpasu pa effaith y bydd y llwyth newydd hwn o bobl ym Mhort Talbot yn ei chael ar ein gwasanaethau lleol datganoledig? Oherwydd mae’n rhaid i mi ddweud, Ysgrifennydd y Cabinet, ni chlywais alwad gref yn lleol i gael carchar i greu swyddi, sydd i’w gweld yn un o’r dadleuon. Clywais alwad am forlyn llanw i greu swyddi. Clywais alwad i wneud yn siŵr fod gennym waith dur o hyd, i wneud yn siŵr fod gennym swyddi o hyd, a chlywais alwad am drydaneiddio ein rheilffyrdd. Yr unig beth y methais glywed galwad amdano yw carchar newydd.

Felly, tybed sut y gallwn ddatrys y mathau hyn o bethau, gan ein bod yn siarad, fel yr amlinellodd Bethan Jenkins, am 2,400 o leoedd dros ben. Mae gennym garchar mawr yn Wrecsam, carchar mawr ym Mhort Talbot. Mae Llafur yn San Steffan yn gwrthwynebu carchardai mawr, yn ôl pob tebyg, yn Lloegr—ac yn amlwg o blaid carchardai mawr yng Nghymru. Ceir 2,400 o leoedd dros ben gyda’r rhain, i lawr i 1,600 os ydych yn cau Caerdydd, ond mae hynny’n dal i fod yn 1,600 o leoedd dros ben i’n gwasanaethau iechyd, addysg, tai, sydd eisoes o dan straen aruthrol—. Dywedwch wrthyf: sut rydym yn mynd i ymdopi?