Diolch, Llywydd. Treuliodd y Pwyllgor Cyllid gyfnod eithaf sylweddol o amser yn ystyried y mater o dir sydd wedi'i leoli yn rhannol yng Nghymru ac wedi’i leoli yn rhannol yn Lloegr. Yn gynharach yn y trafodion, roeddem yn deall bod tua 40 eiddo o'r fath o boptu'r ffin, ond wrth i’r trafodion fynd yn eu blaen, cafodd y nifer hwnnw ei ddiwygio i fyny ac i fyny, ac rydym yn awr yn deall ei fod yn fwy na 1,000. Y mater sydd gennym ger ein bron yw bod rhannu trafodiadau sy'n gorwedd ar y ffin, ar gyfartaledd, yn arwain at brynwyr yn talu llai o dreth, oherwydd gyda threth gynyddol lle mae'r gyfradd yn codi gan fod y swm yn cynyddu gwerth y tir, os ydych yn rhannu gwerth y tir hwnnw yn ddwy, bydd y gyfradd dreth ar gyfartaledd yr ydych yn ei thalu yn llai.

Mae hefyd rwystrau gweinyddol gwirioneddol sylweddol yn hyn. Rydym yn dweud wrth drethdalwyr am wneud dosraniad cyfiawn a rhesymol o'r ystyriaeth ar gyfer yr hyn y mae'n rhaid iddynt ei drin fel dau drafodiad. Mae'r modd y maent yn gallu gwneud hynny yn agored i ddadl fawr a her bosibl. Felly, mae risg y gall y trethdalwr strwythuro ynddo ffordd o osgoi treth lle y bo'n bosibl, ond mae hefyd faich gweinyddol mawr ar y prynwr tir, ac o bosibl y gwerthwr i'r graddau y mae angen unrhyw drafodaeth, ac ar eu cynghorwyr proffesiynol. Nid yw'n glir beth yw’r peth gorau am hyn i'r graddau bod eiddo yn pontio'r ffin. Mae'r gyfraith o gyfartaleddau yn golygu y gall rhywun ddisgwyl, ar gyfartaledd, fod maint y tir yng Nghymru a Lloegr o’r holl drafodiadau a allai ddigwydd mewn un flwyddyn i fod yn eithaf tebyg. Felly, mae ei gwneud yn ofynnol i bobl rannu hynny a thalu treth ar sail gyfiawn a rhesymol, ac i’w weithio allan a’i gyfiawnhau, cadw cofnodion a bod yn barod i ddelio â'r her a allai ddigwydd yn ddiweddarach yn llawer o waith heb unrhyw fantais amlwg .

Y gyfraith yn y DU y mae'n rhaid inni ddelio â hi a’i pharchu yn yr ystyr yma yw bod y trafodiad yn cael ei drin fel pe bai'n ddau drafodiad—un yn ymwneud â thir yng Nghymru, trafodiad Cymru, a'r llall yn ymwneud â'r tir yn Lloegr, trafodiad Lloegr. Ac yna mae’r gydnabyddiaeth am y trafodiad i gael ei ddosrannu rhwng y ddau drafodiad ar sail gyfiawn a rhesymol.  Ond does dim byd i atal y Cynulliad hwn rhag tybio beth allai sail gyfiawn a rhesymol fod, a llawer o'r rheswm pam y byddai trethdalwyr a'u hymgynghorwyr yn croesawu hynny'n digwydd yw oherwydd y byddai'n lleihau'r gwaith yn sylweddol ac yn rhoi lle i her gyfreithiol ar eu cyfer.

Cynigiaf ddau welliant i fynd i'r afael â hynny: y cyntaf yw gwelliant 35, prif welliant y grŵp hwn.  Rwy’n hapus yn derbyn bod dadleuon cymhwysedd o gwmpas y gwelliant hwn.  Yr hyn yr wyf wedi ceisio ei wneud yw ei gwneud o leiaf yn ddadleuadwy bod y ddeddfwriaeth y byddem yn ei phasio, os yw'r gwelliant yn cael ei dderbyn, yn gyson â deddfwriaeth y DU.  Y rheswm am hynny yw, ar y cyfan, y byddai'r dosraniad yn cael ei wneud ar sail gyfiawn a rhesymol.  Os yw pob un o'r trafodion hynny, mae'r trethdalwr yn prosesu trafodiad dim mewn perthynas â threth tir y dreth stamp am dir ar y ffin â Lloegr, ac yn talu pris cyfan y trafodiad mewn treth trafodiad tir i Awdurdod Refeniw Cymru, (a) byddai hynny’n lleihau osgoi treth gan y byddai cyfradd gyfartalog is, felly byddai'n cynyddu'r cynnyrch a chadw'r cynnyrch lle byddai fel arall ar gyfer y sector cyhoeddus, a gallai Awdurdod Refeniw Cymru yn syml drosglwyddo hanner cost yr arian sy'n cael ei godi drwy'r dreth i Gyllid a Thollau EM er mwyn iddynt setlo ar ddiwedd y flwyddyn, fel y byddai ar y cyfan yn cael ei wneud ar sail gyfiawn a rhesymol, yr wyf yn cynnig y gellir dadlau sydd yn gyson â'r deddfu yn y DU, er fy mod yn cyfaddef bod heriau o ran cymhwysedd.

Fy ail welliant yw gwelliant 36, ac ar hwn byddem ni fel Cynulliad yn ystyried bod dosraniad cyfiawn a rhesymol yn gyfystyr naill ai â rhaniad 50/50, fel nad oes yn rhaid i'r trethdalwr boeni am faint o dir neu adeilad sydd mewn un lle penodol neu’i gilydd, neu, fel arall, rydym yn syml yn ystyried bod arwynebedd tir y teitl, beth bynnag yw hynny yn ôl y map yr ydym yn disgwyl i'r Gofrestrfa Tir ei ddatblygu—pa bynnag gyfran sydd yng Nghymru, pa bynnag gyfran sydd yn Lloegr o arwynebedd tir y teitl—dyna ddylai fod y dosraniad cyfiawn a rhesymol. Rwy’n meddwl, pe byddem yn rhoi'r opsiwn hwnnw i'r trethdalwr, byddai'n broses llawer symlach a haws i'r trethdalwr, gan warchod y refeniw a fyddai'n cronni i'r Cynulliad hwn o Dreth Trafodiadau tir.