Part of the debate – Senedd Cymru am 3:59 pm ar 29 Mawrth 2017.
Ydw’n wir, a bydd wedi fy nghlywed yn dweud sawl gwaith fy mod yn credu y dylai unrhyw gytuniad gael ei gadarnhau gan y pedair Senedd, ac nid un yn unig am nifer o resymau, gan gynnwys y ffaith y gall unrhyw gytundeb yn hawdd effeithio ar feysydd sydd wedi’u datganoli’n gyfan gwbl, megis amaethyddiaeth a physgodfeydd. Ni fyddai’n iawn mewn egwyddor i ni gael ein rhwymo gan rywbeth nad oedd gennym unrhyw rôl yn ei negodi na’i gytuno. Rwy’n credu bod honno’n egwyddor sylfaenol sy’n gyfarwydd iawn yng Ngwlad Belg. Nid yw’n gyfarwydd eto yn y DU, ond mae angen iddi fod yn gyfarwydd fel egwyddor yn y DU.
O ran perthynas â gwledydd eraill, bydd Iwerddon yn bartner pwysig i ni yn y dyfodol. Mae gennym ffin forol gyda’r Weriniaeth a bydd y cysylltiadau hynny’n cael eu cryfhau yn y dyfodol, a byddwn yn ceisio gweithio gyda’n cyfeillion yn Llywodraeth Iwerddon er budd y ddwy ochr.
Mae’r Cyngor Prydeinig-Gwyddelig mewn sefyllfa ryfedd yn yr ystyr y bydd un o aelodau’r Cyngor Prydeinig-Gwyddelig yn aros yn yr UE. Mae yna rai problemau ynglŷn ag a all Iwerddon fod yn rhan o drafodaethau ar yr UE, oherwydd ei haelodaeth o’r UE, yn y Cyngor Prydeinig-Gwyddelig—mae hynny’n gymhleth. Ceir tri aelod arall nad ydynt yn aelodau o’r UE, ond maent yn aelodau o’r undeb tollau a gallant yn hawdd gael eu tynnu allan o’r undeb tollau heb i neb ofyn iddynt—Ynys Manaw, Jersey a Guernsey. Ni chawsant bleidlais arno, ond byddant yn cael gwybod gan Lywodraeth y DU, ‘Rydych yn gadael, hoffi neu beidio’. Nid oes ganddynt unrhyw ffordd o ailnegodi mynediad i’r undeb tollau am nad oes ganddynt reolaeth neu bŵer dros faterion tramor. Felly mae eu sefyllfa hyd yn oed yn waeth yn yr ystyr y byddant yn cael eu tynnu allan o drefniant masnachu heb i neb ofyn barn eu pobl ar y mater. Felly, ceir nifer o gymhlethdodau y bydd angen ymdrin â hwy drwy broses Cyd-bwyllgor y Gweinidogion a’r Cyngor Prydeinig-Gwyddelig.
O ran y manylion, ydym, rydym yn fwy na pharod i gyhoeddi manylion, ond bydd yn gwybod am yr egwyddorion rwyf eisoes wedi’u hegluro, sef: cyngor o Weinidogion, pedair Llywodraeth yn cytuno ar fframweithiau ar y ffordd ymlaen, a hefyd, wrth gwrs, proses ddyfarnu annibynnol, er mwyn i bawb ohonom gael ffydd fod yna lys masnach neu gorff arall sy’n plismona’r rheolau y cytunwyd arnynt ar gyfer y farchnad sengl yn deg. Dyna’r ffordd y mae’n gweithio yn yr Undeb Ewropeaidd, dyna’r ffordd y mae’n gweithio yn yr Unol Daleithiau, dyna sut y dylai weithio yn y DU.