Part of the debate – Senedd Cymru am 5:34 pm ar 5 Ebrill 2017.
Rwy’n ofni na all yr Aelod dros Ddwyrain Abertawe ddianc rhag y ffaith fod Powys, Sir Fynwy, a Cheredigion wedi wynebu’r gostyngiadau cyffredinol mwyaf yn eu cyllid ers 2013-14.
Nawr, mae trydydd pwynt ein cynnig yn cydnabod y rôl bwysig a chwaraeir gan fusnesau bach yn gyrru economi Cymru, ac yn credu y dylai awdurdodau lleol weithio’n agos gyda’r gymuned fusnes. Mae busnesau bach Cymru yn rhan sylfaenol o’n cymunedau lleol sy’n darparu gwasanaethau pwysig a chyfleoedd gwaith i bobl ledled Cymru, a gallai, a dylai awdurdodau lleol wneud mwy i weithio gyda busnesau lleol.
Nawr, soniodd y ddadl flaenorol am gaffael, ac mae’n drueni mawr bod awdurdodau lleol Cymru yn gwario oddeutu 40 y cant o’u gwariant caffael ar gwmnïau o’r tu allan i Gymru, pan geir busnesau ledled Cymru a allai ddarparu’r un gwasanaethau. Er enghraifft, yn 2015-16, roedd 43 y cant o’r cwmnïau a ddefnyddiwyd gan Sir Gaerfyrddin i gyflenwi eu nwyddau a darparu gwasanaethau yn dod o’r tu allan i Gymru, ac yng Ngheredigion, mae’r ffigur yn 46 y cant.
Nawr, rwy’n derbyn bod yn rhaid i awdurdodau lleol ddarparu gwerth am arian i’r trethdalwr wrth ddarparu gwasanaethau, ac nid yw bob amser yn bosibl caffael busnesau lleol. Ond mae llawer mwy y gellir ei wneud i gefnogi busnesau lleol a chefnogi economïau lleol. Bydd yr Aelodau’n cofio’r gwaith a wnaed gan y Ffederasiwn Busnesau Bach yn 2013 ar brosesau caffael llywodraeth leol, a oedd yn nodi bod pob £1 a werid gan awdurdod lleol a gymerodd ran gyda busnesau bach a chanolig lleol yn cynhyrchu 63c ychwanegol er budd ei economi leol, o’i gymharu â 40c yn unig a gynhyrchwyd gan gwmnïau lleol mwy o faint. Mae gan awdurdodau lleol gyfrifoldeb, felly, i weithio’n agosach gyda busnesau i gefnogi eu hardaloedd lleol eu hunain ac archwilio manteision darparu mwy o gontractau i fusnesau llai. Rhaid i Lywodraeth Cymru hefyd fod yn ymatebol i anghenion busnesau bach a chanolig yng Nghymru ac edrych ar ffyrdd y gall chwalu’r rhwystrau’n well i fusnesau bach allu ennill contractau yn y sector cyhoeddus. Efallai y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn dweud wrthym yn ei ymateb pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd ar hyn o bryd i wneud hyn ac i annog awdurdodau lleol i fod yn fwy hyblyg yn eu hymagwedd at gaffael.
Wrth gwrs, mae’r manteision o weithio’n agosach gyda mwy o fusnesau lleol yn glir. Hefyd, gall busnesau lleol ddarparu prentisiaethau gwerthfawr a lleoliadau profiad gwaith, sy’n gallu gwella’r ddarpariaeth sgiliau yn ein cymunedau yn sylweddol. Gall mwy o gydweithredu rhwng awdurdodau lleol, ysgolion a cholegau a busnesau lleol osod y sylfaen ar gyfer dysgu gydol oes yn ein cymunedau a sicrhau bod unrhyw fylchau yn y ddarpariaeth sgiliau leol yn cael sylw gan y gymuned leol.
Wrth gloi, Llywydd, yn naturiol, mae gan gynghorau lleol ledled Cymru ran bwysig i’w chwarae yn darparu gwasanaethau ac rydym yn awyddus i weld partneriaeth a chydweithredu cryfach ar draws y sectorau yn ein cymunedau. Mae awdurdodau lleol yn parhau i wynebu setliadau heriol, yn enwedig mewn ardaloedd gwledig, ac mae’n hanfodol ein bod yn llyfnhau’r fformiwla gyllido er mwyn sicrhau ei bod mor deg ag y bo modd. Dyna pam ein bod am i’n cynghorau fod yn arloesol a gweithio’n agosach gyda grwpiau cymunedol a busnesau lleol i sicrhau bod ein gwasanaethau’n cael eu darparu mor effeithiol â phosibl er budd cymunedau lleol. Rydym yn annog Llywodraeth Cymru i wneud mwy i gefnogi awdurdodau lleol ac annog mwy o weithredu cymunedol a chyfranogiad yn y broses o redeg gwasanaethau lleol. Anogaf yr Aelodau i gefnogi ein cynnig. Diolch.