Diolch, Llywydd. Rydw i’n cynnig gwelliannau 1 a 2, a gyhoeddwyd yn enw Rhun ap Iorwerth. Buaswn i’n leicio diolch i’r Ceidwadwyr am gyflwyno cynnig sy’n cydnabod pwysigrwydd awdurdodau lleol ac, yn hynny o beth, sut mae democratiaeth leol yn cyfrannu tuag at wasanaethau cyhoeddus o safon.

Ychydig o eiriau am rai elfennau o’r cynnig gwreiddiol—mae pwynt 3 yn cyfeirio at gydnabod y rhan bwysig sy’n cael ei chwarae gan fusnesau bach o ran llywio economi Cymru’ a sut y gall cydweithio agos rhwng busnesau ac awdurdodau lleol arwain at arloesi a thyfiant economaidd yn lleol. Yng Ngwynedd, er enghraifft, mae’r bartneriaeth rhwng y cyngor a Hwb Caernarfon ac ardal gwella busnes Bangor yn enghraifft wych o sut mae cydweithredu rhwng awdurdodau lleol a’r sector busnes lleol wedi helpu i ddod â mwy o fuddsoddiad a gwasanaethau newydd i’r ardaloedd hynny er budd y gymuned fusnes a’r gymuned yn ehangach. Mae’r cyngor hefyd yn helpu cwmnïau bychain lleol i gydweithio o ran cytundebau caffael cyhoeddus ac yn annog digwyddiadau fel ‘meet the buyer’ ac yn y blaen ar gyfer cwmnïau lleol. Mae gwelliant 1:

Yn nodi pwysigrwydd rhannu arfer gorau ymysg awdurdodau lleol yng Nghymru’.

Mae yna sawl enghraifft o hynny yn sir Gâr, Gwynedd a Cheredigion, yn ogystal â chynghorau eraill.

Ond buaswn yn hoffi defnyddio fy nghyfraniad i heddiw yn benodol i sôn am welliant 2. Mae pwynt 2 y cynnig gwreiddiol:

Yn nodi y dylai llywodraeth leol gref ac effeithiol weld grym yn cael ei roi yn ôl yn nwylo pobl leol a’u cymunedau.’

Rwy’n cytuno’n llwyr. Un ffordd amlwg o wneud hynny ydy cyflwyno system etholiadol decach, sy’n gwneud cynghorau yn fwy atebol ac yn fwy cynrychioladol o’r cymunedau y maen nhw’n eu gwasanaethu. Yn etholiadau lleol 2012, dim ond 39 y cant wnaeth bleidleisio ac, yn etholiad y Cynulliad ym mis Mai, dim ond 45 y cant, a dyna oedd y gyfradd uchaf ers 1999. Mae yna lawer o resymau dros hyn, yn amlwg, ond un ohonyn nhw, yn sicr, ydy’r ffaith bod nifer o bobl yn gwrthod pleidleisio oherwydd nad ydyn nhw’n teimlo bod eu pleidleisiau nhw’n cyfrif. Yn y system bresennol, fe all pleidiau sydd yn gorffen yn drydydd fynd yn eu blaen i ennill y rhan fwyaf o’r seddi.