Diolch, Dirprwy Lywydd. Rwy’n falch o gael y cyfle i agor y ddadl bwysig hon y prynhawn yma, a chynigiaf y cynnig yn enw Paul Davies ar y papur trefn heddiw, gan gydnabod y llu o risgiau y mae plant yn eu hwynebu wrth ddefnyddio’r rhyngrwyd, nodi pwysigrwydd rhoi camau ar waith i sicrhau bod plant yn cael eu cadw’n ddiogel ar-lein, a galw ar Lywodraeth Cymru i ymateb i bryderon a fynegwyd gan y Gymdeithas Genedlaethol er Atal Creulondeb i Blant (NSPCC) a sefydliadau eraill, fel y gallwn gael pethau’n iawn o ran rhoi blaenoriaeth i hyn yn y dyfodol.

Nawr, cyn i mi gychwyn ar fy araith, hoffwn ddweud y byddwn yn cefnogi’r ddau welliant a gyflwynwyd gan Blaid Cymru heddiw. Credwn eu bod yn cydweddu â’n cynnig, ac maent yn cydnabod yr angen am ymagwedd gydgysylltiedig yma, gan bob Llywodraeth ar draws y Deyrnas Unedig, ac yn wir, o amgylch y byd, er mwyn mynd i’r afael â rhai o’r problemau real iawn.

Dangosodd yr ymosodiadau seiber a ddigwyddodd dros y penwythnos mewn termau eglur iawn, rwy’n meddwl, pa mor ddibynnol rydym wedi dod, fel cymdeithas, ar y rhyngrwyd a thechnoleg ddigidol. Nid oes amheuaeth yn fy meddwl ein bod, yn aml iawn, yn orddibynnol ar y pethau hyn. Ac wrth gwrs, rydym yn dod â’r pethau hyn i’r amlwg yn arbennig pan fydd rhywbeth yn mynd o’i le, ac fel y gwelsom, gallant fynd o’u lle i raddau helaeth iawn. Ond fel llunwyr polisi a deddfwyr yma yn y Senedd heddiw, mae llawer ohonom yn ddigon hen i gofio adeg heb gyfrifiaduron personol, heb ffonau clyfar; efallai y bydd rhai’n gallu cofio’r llechi—ac nid wyf yn siarad am y rhai a ddygwyd gan Foses o gopa mynydd Sinai—ond am lechi sialc yn yr ystafell ddosbarth i’w defnyddio fel cymhorthion dysgu. Os ydych yn siarad am y pethau hyn wrth berson ifanc yn awr, maent yn methu dirnad absenoldeb technoleg ers talwm. Oherwydd y realiti yw eu bod wedi arfer i’r fath raddau, ac mor gyfarwydd â’r dechnoleg sydd ym mhobman o’n cwmpas—yn yr ysgol ac yn y cartref—fel eu bod yn gwbl syfrdan pan fyddaf yn sôn amdanaf yn ifanc yn cael ZX Spectrum gan fy nhad a fy mam yn anrheg Nadolig ac roedd yn fendigedig, ac arferai gymryd hanner awr i lwytho rhaglen, gyda thâp casét bach. Felly, mae gennym genhedlaeth newydd sy’n fwy cyfarwydd â thechnoleg, yn aml iawn, na’r rhai sy’n eu dysgu yn ein hysgolion a’u rhieni gartref. Yn wir, rydym yn aml iawn yn fwy anllythrennog na hwy ym maes technoleg.

Nawr, wrth gwrs, mae’r ffaith fod gennym i gyd y dechnoleg hon yn cynnig cyfleoedd enfawr ar gyfer y dyfodol—cyfleoedd mewn addysg, mewn cyflogaeth, mewn rhwydweithio cymdeithasol—a’r cyfan ar y raddfa fyd-eang enfawr hon. Ond er cymaint o fendith yw technoleg, mae hefyd yn gallu bod yn felltith. Rydym wedi gweld nad yw cael y cyfoeth hwn o wybodaeth, yn enwedig dros y rhyngrwyd, yn dod heb risg, a gall wneud pobl—pobl fregus a phlant—yn agored i niwed go iawn. Mae pornograffi, gamblo, rhannu gwybodaeth a chynnwys rhywiol personol yn amhriodol, twyll, seiberfwlio, meithrin perthynas amhriodol ar-lein, blacmel, camfanteisio a radicaleiddio i gyd yn bethau y mae’r rhyngrwyd wedi’u dwyn i mewn i gartrefi pobl ac ar liniau pobl. Ac maent yn fygythiadau go iawn. Maent yn fygythiadau i iechyd a lles corfforol a meddyliol pobl ifanc yma yng Nghymru heddiw. Dyna pam y mae’n rhaid inni sicrhau bod diogelwch ar-lein yn brif flaenoriaeth i ni yn awr ac mewn perthynas â’r ffordd rydym yn symud ymlaen.

I fod yn deg i Lywodraeth Cymru, rwy’n credu ei bod eisoes yn gwneud gwaith da iawn ar hyn. Maent eisoes wedi rhoi rhai mesurau ar waith i ddiogelu myfyrwyr yn ysgolion Cymru a chodi safonau e-ddiogelwch yn y lleoedd dysgu hynny. Rwy’n gwybod, er enghraifft, fod South West Grid for Learning wedi bod yn gweithio mewn partneriaeth â Llywodraeth Cymru ers 2014 ar y materion e-ddiogelwch hyn. Rwyf hefyd yn gwybod bod oddeutu 78 y cant o ysgolion Cymru hyd yn hyn wedi defnyddio’r offeryn hunanadolygu 360° Safe Cymru, sy’n gwerthuso pa mor ddiogel yw eu harferion ar-lein mewn gwirionedd. Wrth gwrs, maent hefyd yn darparu cyfleoedd drwy ymgyrchoedd Diwrnod Defnyddio’r Rhyngrwyd yn Fwy Diogel er mwyn codi proffil a rhoi mwy o bwyslais ar y materion hyn.

Rwy’n falch iawn hefyd o weld Llywodraeth Cymru yn cefnogi Operation Net Safe, sef rhaglen ar y cyd â’r heddlu a Sefydliad Lucy Faithfull sy’n anelu at atal creu, gwylio a rhannu delweddau anweddus o blant ar-lein. Rwy’n falch iawn o weld adroddiad diweddar Sefydliad Gwarchod y Rhyngrwyd—a dylwn fod wedi datgan y ffaith fy mod mewn gwirionedd yn hyrwyddwr gwarchod y rhyngrwyd ar ran y gymdeithas honno ar ddechrau fy araith—ond roeddwn yn falch iawn o weld bod llai na 0.1 y cant o’r delweddau cam-drin plant yn rhywiol byd-eang ar weinyddion wedi’u lleoli yn y DU bellach. Y rheswm am hynny yw ymagwedd dim goddefgarwch Llywodraeth y DU a phob un o’r gweinyddiaethau datganoledig ar y mater penodol hwn. Mae’n wych ein bod yn gwneud cynnydd yn hynny o beth, ond mae’n rhaid i ni wneud mwy. Yr unig ffordd y gallwn wneud hynny yw drwy gael ymagwedd fwy traws-sector yn y Llywodraeth ac oddi allan i’r Llywodraeth, ond gydag arweiniad y Llywodraeth i ddod ag unigolion at ei gilydd. Mae angen i’r sector addysg gydweithio gyda rhieni, gyda diwydiant, gydag arbenigwyr yn y gymdeithas sifil ac wrth gwrs, gyda phlant eu hunain, er mwyn addysgu ein pobl ifanc ynglŷn â’r ffordd orau o amddiffyn eu hunain, fel y gallwn ddatblygu’r offer sydd eu hangen ar bawb ohonom i ymateb i ryngrwyd sy’n esblygu’n barhaus a’r bygythiadau a’r niwed sy’n gallu bod yn gysylltiedig â hynny.

Yn amlwg, y man cychwyn amlwg i addysgu a grymuso plant a phobl ifanc ar ddiogelwch y rhyngrwyd yw drwy wreiddio rhai mesurau ac egwyddorion allweddol yn ein system addysg lle caiff llythrennedd digidol ei ddysgu, ac mae gennym gyfle gwych gyda’r cwricwlwm newydd sy’n cael ei lunio yng Nghymru i ymgorffori’r pethau hyn yn fwy parhaol, os mynnwch, yn y cwricwlwm newydd hwnnw. Ond yn fy marn i, mae’n galw am strategaeth fwy cynhwysfawr yn ogystal wrth symud ymlaen er mwyn cael y maen i’r wal—strategaeth a all fod yn destun adolygu cyson. Gwyddom fod NSPCC Cymru wedi bod yn galw ar Lywodraeth Cymru i gyflwyno mesurau i ddiogelu plant ar-lein, gan gynnwys cyhoeddi cynllun gweithredu diogelwch ar-lein cynhwysfawr wedi’i ategu gan grŵp ymgynghorol sy’n gallu sicrhau bod Cymru ar flaen y gad mewn gwirionedd o ran cadw plant yn ddiogel ar-lein yn y DU a ledled y byd. Nid yw Llywodraeth Cymru wedi ymateb eto i’r argymhelliad penodol hwnnw gan yr NSPCC, ac rwy’n gobeithio’n fawr iawn y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn ei hymateb i’r ddadl heddiw yn gallu dweud wrthym a yw hynny’n rhywbeth y mae Llywodraeth Cymru yn barod i’w fabwysiadu, er mwyn inni allu ymgorffori’r cynllun hwn yn ein hysgolion, yn ein sector cyhoeddus ac ar draws y Llywodraeth, fel y gallwn gael dull gweithredu safonol o’r fath.

Rhaid i mi ddweud, er bod rhywfaint o gynnydd wedi bod, rwy’n poeni bod 22 y cant o ysgolion yng Nghymru nad ydynt wedi gwerthuso diogelwch eu harferion ar-lein eto gan ddefnyddio’r teclyn hunanarfarnu. Credaf fod rôl gan arolygiaeth Estyn, er enghraifft, i’w chwarae o ran sicrhau bod hynny’n un o’r pethau sy’n cael llawer o sylw ar radar ysgolion er mwyn diogelu’r plant hynny. Mae gennym rai polisïau diogelu plant da iawn ar draws Cymru, ceir llawer o waith papur ynglŷn â diogelu plant, ond yn aml iawn, yr un peth sydd ar goll o’r holl ddarnau papur yw mater diogelwch y rhyngrwyd.

Cafwyd peth gwaith da iawn hefyd, fel y dywedais yn gynharach, dros y ffin yn Lloegr. Mae Llywodraeth y DU wedi bod yn arwain ar hyn yn fyd-eang, mewn gwirionedd, mewn perthynas â diogelwch y rhyngrwyd. Fe wnaethant fabwysiadu ymagwedd ar draws y sectorau o’r cychwyn cyntaf. Yn 2013, gweithiodd y Prif Weinidog ar y pryd gyda’r diwydiant rhyngrwyd i gael darparwyr gwasanaethau i gynnig hidlwyr rhyngrwyd i rieni fel y gallent ddewis beth y gall a beth na all eu plant eu gweld ar-lein. Yn 2014, lluniodd pwyllgor dethol y Tŷ Cyffredin ar ddiwylliant a’r cyfryngau adroddiad ar ddiogelwch ar-lein a nodai rai o’r heriau a gwnaeth argymhellion clir y mae Llywodraeth y DU wedi bod yn gweithredu arnynt. Wrth gwrs, mae diogelwch ar y rhyngrwyd wedi bod yn rhan orfodol o’r cwricwlwm yn Lloegr bellach ers 2014, a gwnaed peth gwaith allweddol, yn enwedig i atal bygythiad bwlio a seiberfwlio sydd wedi bod yn digwydd ar-lein ac wedi bod mor gostus, ac yn ddinistriol o gostus i rai pobl ifanc sydd, yn anffodus, o ganlyniad i fwlio o’r fath, wedi cyflawni hunanladdiad.

Yn 2015, gwelsom ei bod yn ofynnol i ysgolion yn Lloegr bellach hidlo’r holl gynnwys ar-lein amhriodol ac addysgu disgyblion ynglŷn â bod yn ddiogel. Gwn fod hidlo’n digwydd yn ein hysgolion ni, yn ogystal, a rhaid bod hynny’n beth da. Ond wrth gwrs, nid ar eu cyfrifiaduron yn yr ysgol yn unig y mae disgyblion yn cael mynediad at gynnwys amhriodol ar y rhyngrwyd. Maent hefyd yn mynd â ffonau symudol i’r ysgol. Maent yn mynd â’u llechi eu hunain i’r ysgol, ac wrth gwrs, mae risgiau’n gysylltiedig â hynny. Felly, mae gennym lawer mwy sydd angen i ni ei wneud er mwyn unioni’r sefyllfa hon, a chredaf fod angen i Gymru arwain, fel gwlad, mae angen i ni fod ar y droed flaen, ac mae angen i ni weithio gyda’r gweinyddiaethau eraill ar draws y DU os ydym yn mynd i ymdrin â’r broblem hon.

Un peth ymarferol cyn i mi drosglwyddo’r awennau i’r siaradwr nesaf yn y ddadl: ceir polisïau rhyngrwyd sy’n ystyriol o deuluoedd a fabwysiadwyd gan rai busnesau ym Mhrydain, ond nid yw pob un o’r busnesau hynny wedi achub ar y cyfle i gael rhyngrwyd sy’n ystyriol o deuluoedd ar eu safleoedd. Ceir llawer o grwpiau gwestai, bwytai a rhannau o’r sector cyhoeddus nad oes ganddynt hidlwyr sy’n ystyriol o deuluoedd ar waith ar eu gweinyddion rhyngrwyd, ac mae’n hanfodol, rwy’n credu, ein bod yn cael y pethau hyn ar waith os ydym am gael mesurau diogelwch priodol ar gyfer ein plant yn y dyfodol.

Felly, rwy’n annog pobl i dderbyn y cynnig yn yr ysbryd y caiff ei gynnig heddiw, mewn ffordd amhleidiol, ac i weithio gyda ni er mwyn siapio’r dyfodol fel y gallwn gadw ein pobl ifanc yn ddiogel. Diolch.