Diolch. Rydym yn cefnogi galwad y cynnig hwn am ddatblygu ysgol feddygol ym Mangor fel rhan o ddull Cymru gyfan o gynyddu hyfforddiant, recriwtio a chadw meddygon yng Nghymru. Fel y mae Coleg Brenhinol y Meddygon yn dweud,

Mae problemau recriwtio’n bygwth bodolaeth llawer o ysbytai a meddygfeydd yng Nghymru. Mae angen i ni hyfforddi mwy o feddygon a nyrsys yng Nghymru gyda’r nod o’u cadw i weithio yma.

Ond roeddent yn dweud bod traean y lleoedd hyfforddiant meddygol craidd yng Nghymru heb eu llenwi yn 2016, gyda’r ffigur hwn yn codi i dros 50 y cant yn ysbytai Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr.

Fel y dywedodd pennaeth Ysgol Gwyddorau Meddygol Prifysgol Bangor yr wythnos diwethaf, rhaid i Gymru ehangu ysgolion meddygol i fynd i’r afael â phrinder meddygon, yn enwedig meddygon teulu, yn y dyfodol. Ni fyddai angen ond nifer cymharol ychydig o staff academaidd ychwanegol ac mae Prifysgol Bangor mewn sefyllfa ddelfrydol i feithrin a recriwtio myfyrwyr o’r Gymru wledig a chymunedau Cymraeg eu hiaith.

Fel y dywed Confensiwn Pensiynwyr Cenedlaethol Cymru, mae mynediad digonol at wasanaethau meddygon teulu yn hanfodol er mwyn cynnal iechyd a symudedd cyffredinol, ac o ganlyniad, i helpu i atal unigedd ac unigrwydd, ond mynegodd yr ymatebwyr bryder fod anawsterau i gael apwyntiad mewn amser rhesymol yn gysylltiedig â niferoedd meddygon teulu.

Fel y dywedais yma bythefnos yn ôl,

‘Mae blynyddoedd lawer ers i mi drafod gyntaf yr angen am ysgol feddygol ym Mangor gyda’i his-ganghellor blaenorol... Mae tair blynedd ers i Bwyllgor Meddygol Lleol Gogledd Cymru rybuddio, mewn cyfarfod yn y Cynulliad, bod ymarfer cyffredinol yn y gogledd yn... wynebu argyfwng, yn methu â llenwi swyddi gwag, gyda meddygon teulu yn ystyried ymddeol.’

Ac roeddent yn mynegi pryder bod y cyflenwad blaenorol o feddygon teulu o ysgol feddygol Lerpwl, o ble roedd eu cenhedlaeth hwy o feddygon teulu wedi dod yn bennaf, wedi’i dorri i raddau helaeth.

Felly gofynnais i’r Prif Weinidog sicrhau bod yr achos busnes ar gyfer ysgol feddygol newydd ym Mangor yn cynnwys trafodaeth â Lerpwl, er mwyn sicrhau ein bod yn cadw meddygon lleol yn lleol. Fel y dywedodd yn ei ateb, yr hyn sy’n hynod o bwysig yw bod unrhyw ysgol feddygol yn gweithio’n agos gydag eraill

‘er mwyn sicrhau bod y cynaliadwyedd hwnnw yno yn y dyfodol.’

Felly rwy’n cynnig gwelliant 2, sy’n galw ar Lywodraeth Cymru i weithio gyda sefydliadau iechyd ac addysg ar y ddwy ochr i’r ffin i adeiladu rhaglen feddygol fwy cynhwysfawr ac ehangach yng ngogledd Cymru.

Bydd sicrhau cynaliadwyedd yn galw am hyfforddi, recriwtio a chadw meddygon yn lleol, a bydd hyn yn ei gwneud yn ofynnol i’r prifysgolion, bwrdd iechyd prifysgol Betsi Cadwaladr a Glannau Mersi i weithio gyda’i gilydd ac adeiladu rhaglen feddygol fwy cynhwysfawr ac ehangach yng ngogledd Cymru, gydag arbenigeddau’n cael eu darparu gan y prif ysbytai perthnasol ar y ddwy ochr i’r ffin.

Flwyddyn ar ôl blwyddyn ar ôl blwyddyn, diystyrodd Llywodraeth Lafur Cymru rybuddion ein bod yn wynebu argyfwng meddygon teulu yng ngogledd Cymru, rhybuddion a roddwyd gan gyrff proffesiynol yn cynnwys BMA Cymru, Coleg Brenhinol y Meddygon Teulu yng Nghymru a gennyf i a fy nghyd-Aelodau yng nghabinet yr wrthblaid ar ran staff GIG Cymru a chleifion a fynegodd eu pryderon wrthym. Gyda’r rhybuddion hyn wedi’u hanwybyddu, gwelsom bractis meddyg teulu ar ôl practis meddyg teulu yng ngogledd Cymru yn rhoi rhybudd y byddant yn terfynu eu contractau gyda’r bwrdd iechyd. Eto i gyd yng nghynhadledd BMA Cymru y llynedd, ar yr un penwythnos ag yr hysbysodd practis meddyg teulu arall yn y gogledd y byddent yn terfynu eu contract gyda’r bwrdd iechyd, honnodd y Prif Weinidog, Carwyn Jones, nad oedd unrhyw argyfwng o ran recriwtio meddygon teulu.

Wrth ymateb i ymgyrch Coleg Brenhinol yr Ymarferwyr Cyffredinol yng Nghymru, ‘Rhoi Cleifion yn Gyntaf: Cefnogi Ymarfer Cyffredinol’ yn ystod y Cynulliad diwethaf, cyfarfûm â grŵp o feddygon teulu yng ngogledd Cymru, a’u prif bryder, yn ôl yr hyn a ddywedwyd wrthyf, oedd recriwtio. Er bod oed cyfartalog meddygon teulu yng ngogledd Cymru dros 50, roeddent yn dweud wrthyf na allent gael myfyrwyr meddygol i ddod i hyfforddi yn y gogledd. Roeddent yn dweud wrthyf fod yna broblem benodol gyda’r ffordd—ac rwy’n dyfynnu—’y mae Caerdydd yn recriwtio myfyrwyr meddygol’, a bod angen i fyfyrwyr meddygol gael eu cymell i ddod i ogledd Cymru, yn enwedig siaradwyr Cymraeg, a datblygu meddygon sy’n hanu o Gymru.

Mae angen gweithredu hefyd i fynd i’r afael â’r sefyllfa hurt lle mae nyrsys yn cael eu recriwtio dramor i wneud iawn am brinder nyrsys yng Nghymru ond gwrthodir cyllid i brifysgol Glyndŵr i hyfforddi nyrsys lleol nad ydynt yn gallu mynd i ffwrdd i’r brifysgol, ac sydd felly’n mynd dros y ffin i system Lloegr yng Nghaer. Yn ôl y BMA, mae ffigurau 2014 yn dangos mai Cymru oedd â’r nifer isaf o feddygon teulu am bob 1,000 o bobl yn y DU. Fodd bynnag, fel arfer, gwrthododd Llywodraeth Lafur Cymru yr holl rybuddion hyd nes ei bod yn argyfwng arnom ac yna—rwy’n dyfynnu—’aethant ati i ddethol canrannau i gelu’r gwirionedd eu bod yn gwneud rhy ychydig, yn rhy hwyr’. Mae hyn yn rhan o’r ateb.