Yn 1964, etholwyd Llywodraeth Lafur o dan Harold Wilson. Roedd yn Llywodraeth a wnaeth newidiadau adrannol ar unwaith a sefydlwyd pum gweinyddiaeth Lywodraethol newydd. Un ohonynt, yn ddiddorol, oedd y Swyddfa Gymreig. Un arall, sy’n fwy perthnasol i ddadl heddiw, oedd y Weinyddiaeth Datblygu Tramor, dan arweiniad Barbara Castle. Efallai mai dyna oedd cychwyn y diwydiant cymorth tramor. Nawr, yn 2015, dechreuodd papur newydd arall—nid y ‘Daily Mail’; efallai na fydd y bobl ar y dde i mi yn ei ystyried yn ddim gwell, ond ‘The Times’ oedd y papur—gyfres o erthyglau ymchwiliol ar bwnc cymorth tramor. Mae’r papur newydd hwnnw wedi parhau i fonitro’r sector hwn yn agos ers hynny. Pan ddechreuodd ‘The Times’ archwilio’r mater hwn, derbyniodd y papur newydd lythyr diddorol gan Gordon Bridger. Ef oedd cyfarwyddwr economeg y Weinyddiaeth Datblygu Tramor pan gafodd ei sefydlu yn 1964. Tynnodd Gordon Bridger sylw at y ffaith fod gwahanol fathau o gymorth tramor, ac un ohonynt yw cymorth cyllidebol. Cymorth a roddir yn uniongyrchol yw hwn gan un Llywodraeth i Lywodraeth arall, a dyma oedd gan Gordon Bridger i’w ddweud am gymorth cyllidebol—gyda llaw, roedd yn cyfeirio at erthygl a oedd wedi ymddangos yn ddiweddar mewn papur newydd lle honnwyd bod cymorth Prydeinig yn cyllido llu o weision sifil yn Ghana nad oeddent yn bodoli mewn gwirionedd.

Nawr, dywedodd Gordon Bridger hyn: ‘Nid yw’r camddefnydd enfawr o gymorth cyllidebol Ewropeaidd a Phrydeinig yn Ghana yr adroddwyd yn ei gylch yn ddiweddar yn syndod, gan fod bron yr holl gymorth ariannol o’r DU bellach ar y ffurf honno. Mae’r Adran dros Ddatblygu Rhyngwladol yn awr yn rhoi bron i £300 miliwn y flwyddyn i Ethiopia, a miliynau lawer i Nigeria, Pacistan, Kenya a nifer o wledydd eraill. Mae archwilio cymorth cyllidebol yn amhosibl, yn wir, yn beryglus. Ceisiwyd llofruddio cyn-gyfarwyddwr cyllidebol Malawi y llynedd ar ôl iddo gynllunio i ddatgelu llygredd y Llywodraeth. Cafwyd sgandalau anferth ynglŷn â’r ffordd y mae Llywodraethau Uganda, Mozambique, Kenya, Rwanda a Nepal wedi camddefnyddio’r math hwn o gymorth, ac os oes unrhyw un yn meddwl bod y £268 miliwn sy’n mynd i Bacistan yn cyrraedd pobl dlawd, rhaid eu bod yn naïf iawn. Mae’r Adran dros Ddatblygu Rhyngwladol yn wynebu achos llys yn sgil honiadau ynglŷn â chamddefnyddio cymorth yn Ethiopia, ac fe’i condemniwyd gan Amnest Rhyngwladol. Cawsom ein cyfarwyddo gan Barbara Castle, a gafodd ei rhoi yng ngofal y Weinyddiaeth Datblygu Tramor newydd yn 1964, a lle roeddwn yn gweithio fel cyfarwyddwr economeg, i ddiddymu cymorth cyllidebol yn raddol am ei fod yn tanseilio ymdrechion lleol, yn cael ei ddargyfeirio ac yn amhosibl ei archwilio—[ Torri ar draws.] Yn sicr.