Diolch, Llywydd. Mae'r ddadl hon yn ymwneud â’r cyfraniad y mae ein hardaloedd o harddwch naturiol eithriadol a’n parciau cenedlaethol yn ei wneud i Gymru. Gyda’i gilydd, maen nhw’n cwmpasu bron i chwarter tir Cymru, ac mae'r ddadl yn ymwneud â sut y gallant, a bod yn rhaid iddynt, gyflawni mwy. Mae gan bob tirwedd ei gwerth arbennig i bobl. Mae tirwedd yn creu ac yn cynnal yr ymdeimlad o gynefin i’n cymunedau, ar gyfer y bobl sy'n byw ac yn gweithio ynddynt, ac i'r rhai sy'n ymweld â hwy.

Ar 9 Mai, cyhoeddais 'Tirweddau’r Dyfodol: yn Cyflawni dros Gymru', ar ran y bartneriaeth eang sydd wedi cyfrannu at ei ddatblygiad. Mae'r cyhoeddiad yn nodi cyflawniad yr adolygiad a fu ar dirweddau dynodedig, a bydd yn arwain y ffordd bellach at ymagwedd newydd ar gyfer cyflawni. Mae'n adeiladu ar sail gadarn y ddeddfwriaeth amgylcheddol yr ydym wedi ei sefydlu, drwy gyfrwng Deddf Lles Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 a Deddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016.

Mae'r adolygiad wedi ei gynnal mewn dau gyfnod cysylltiedig ond gwahanol i’w gilydd. Ymgymerwyd â’r cyfnod cyntaf gan banel annibynnol, o dan gadeiryddiaeth yr Athro Terry Marsden. Cafodd yr ail gyfnod—gydag agwedd partneriaeth ehangach iddo—ei gadeirio gan Arglwydd Dafydd Elis-Thomas AC, dan y teitl Tirweddau Dyfodol Cymru, a hoffwn nodi’n ffurfiol fy niolch i Dafydd a'r holl grŵp am eu gwaith.

Mae adroddiad swmpus yr Athro Marsden, a’i argymhellion, yn rhoi sylfaen werthfawr i raglen Tirweddau Dyfodol Cymru, a oedd yn gallu myfyrio ar yr adolygiad cychwynnol hwn a hynny ar adeg pan oedd y Ddeddf lles cenedlaethau'r dyfodol a'r Ddeddf Amgylchedd (Cymru), wedi'u hymgorffori yng nghyfraith Cymru. Mae'r cynnig a ddatblygwyd gan Tirweddau Dyfodol Cymru yn rhoi’r tirweddau a ddynodwyd ar lwybr i hybu rheolaeth gynaliadwy ar adnoddau naturiol o fewn eu hardaloedd, a’r tu hwnt i'w ffiniau presennol.

Ers cyhoeddi'r adroddiad, bu llawer o drafod ar egwyddor Sandford, ac mae hi'n cael ei chrybwyll yn un o'r gwelliannau i gynnig heddiw. Mae'r egwyddor hon yn berthnasol i ddau ddiben presennol y parciau cenedlaethol, sef gwarchod a gwella harddwch naturiol, bywyd gwyllt a threftadaeth ddiwylliannol, a hyrwyddo cyfleoedd i fwynhau'r ardal. Daeth yr egwyddor i'r amlwg yn yr adolygiad o'r parciau cenedlaethol yn 1974, ac mae bellach wedi’i hymgorffori yn y ddeddfwriaeth bresennol ar gyfer parciau cenedlaethol drwy Ddeddf yr Amgylchedd 1995. Mae'n ei gwneud yn ofynnol i roi mwy o bwyslais ar ddiben cadwraeth pan ei bod yn ymddangos bod gwrthdaro â dibenion hamdden. Nid yw hynny’n golygu mai diben cadwraethol yw diben pwysicaf ein parciau cenedlaethol na’i bod yn ofynnol i gymhwyso’r egwyddor hon ym mhob penderfyniad.

Rwy’n ddiysgog yn fy ymrwymiad i sicrhau y bydd ardaloedd o harddwch naturiol eithriadol a pharciau cenedlaethol yn ardaloedd a fydd yn parhau i gael eu gwerthfawrogi am eu harddwch naturiol, gyda chymunedau bywiog a chydnerth , cyfleoedd ar gyfer hamddena yn yr awyr agored ac ecosystemau toreithiog.

Cyflwynodd adroddiad Marsden y syniad o Sandford a mwy. Yr hyn y mae adroddiad 'Tirweddau’r Dyfodol' yn ei argymell yw ystyried swyddogaeth ehangach i’r tirweddau a ddynodwyd drwy symud ymlaen o fod â dyletswyddau cul sy’n cystadlu â’i gilydd i rywbeth llawer mwy cyfannol. Ar yr un pryd, mae'n awgrymu bod angen rhoi mwy o bwys ar rinweddau arbennig yr ardaloedd hyn wrth wneud penderfyniadau a fydd yn cynyddu’r union rinweddau sy'n eu gwneud yn unigryw ac yn annwyl yn ein golwg.

Rydym eisoes wedi cyflwyno egwyddorion i gyfraith Cymru drwy Ddeddf yr Amgylchedd (Cymru) er mwyn ei gwneud yn ofynnol i’n hadnoddau naturiol gael eu rheoli mewn ffyrdd sy'n cynnal ac yn cynyddu cydnerthedd ein hamgylchedd. Mae gan yr egwyddorion cadarn hyn, ynghyd â'r cynigion yn 'Tirweddau’r Dyfodol', yn fy marn i, y potensial i fod yn Sandford a mwy, a mwy.

Mae adnoddau ac ecosystemau naturiol Cymru yn sylfaen i bob agwedd ar ein llesiant, gan gynnwys ein ffyniant, ein hiechyd a’n diwylliant. Rydym yn dibynnu ar adnoddau naturiol sy’n gweithredu’n gywir i roi bwyd, dŵr glân ac awyr iach a hamdden inni, ac maen nhw’n darparu ar gyfer aml i fusnes twristiaeth. Mae ein 'Adroddiad ar Gyflwr Adnoddau Naturiol' gyntaf ar gyfer Cymru yn tynnu sylw at faterion yn yr holl ecosystemau, o ran eu cydnerthedd a'r manteision y maen nhw’n eu darparu. Nawr mae gennym yr her bellach o’r DU yn gadael yr Undeb Ewropeaidd, sy'n achos cynnwrf mawr yn y sectorau allweddol sy’n ffurfio’r defnydd o adnoddau naturiol. Mae saith deg y cant o’r twristiaid sy’n ymweld â Chymru yn dweud mai mwynhau'r dirwedd yw’r rheswm am eu hymweliad. Mae tirweddau eraill yn arbennig yng ngolwg unigolion neu gymunedau, gan atgyfnerthu’r ymdeimlad hwnnw o berthyn i le penodol. Mae tirweddau o'r fath yn cynnwys ein parciau trefol yn ogystal â'n mynyddoedd a’n haberoedd ysblennydd. Mae'n bwysig iawn bod yr ardaloedd hyn, a'r ffordd y maen nhw’n cael eu rheoli, yn chwarae rhan hanfodol yn y defnydd cynaliadwy o'n hadnoddau naturiol fel sylfaen i ffyniant a lles yn y dyfodol.

Mae 'Tirweddau’r Dyfodol' wedi bod yn rhywbeth cydweithredol iawn, gan ddod â grŵp o sectorau amrywiol ac eang at ei gilydd sy'n aml yn arddel barnau gwrthwynebus ar yr hyn y dylai tirwedd ddynodedig fod. Agwedd Llywodraeth Cymru tuag at yr adolygiad oedd agor y drws i ffordd newydd ac arloesol o ddatblygu agenda strategol ar gyfer tirweddau dynodedig, ac rwy'n credu'n gryf bod cyfranogiad llawn y partneriaid yn hanfodol o ran darparu ymateb cadarnhaol i'r heriau a nodwyd, hyd yn oed os yw hynny’n anodd ar adegau. Y cam nesaf yw cyflawni'r uchelgais yn yr adroddiad, nid ar ein pennau ein hunain, ond drwy rymuso’r dull cydweithredol yr ydym wedi ymrwymo iddo.

Rwyf eisoes wedi dechrau arni drwy ymgynghori ar gynigion i leihau costau gweinyddol awdurdodau parciau cenedlaethol sy’n ymwneud ag archwilio, a maint y bwrdd ym Mannau Brycheiniog. Byddaf yn gwneud penderfyniad ar sut i symud ymlaen pan fydd yr ymgynghoriad wedi dod i ben ddiwedd y mis hwn. Byddaf hefyd yn ymgynghori ar ba un a ellid newid deddfwriaeth mewn ffordd ddefnyddiol i gefnogi argymhellion yr adroddiad. Bydd angen i’r ymgynghoriad hwn ystyried faint o ddylanwad a ellid ei roi i bwysigrwydd yr ardaloedd hyn a'u hecosystemau wrth wneud penderfyniadau, a pha un a ddylai trefniadau llywodraethu esblygu er mwyn adlewyrchu amgylchiadau lleol.

Bydd unrhyw newid sylweddol i'r ddeddfwriaeth ar barciau cenedlaethol yn gofyn am ddeddfwriaeth sylfaenol. Mae parciau cenedlaethol yn faterion datganoledig, a’r man cywir ar gyfer cyflwyno a chraffu ar ddeddfwriaeth o'r fath yw yn y Cynulliad hwn. Bydd Dafydd yn parhau ei gysylltiad â Thirweddau’r Dyfodol, a’i swyddogaeth fydd llywio partneriaeth genedlaethol eang i gymryd perchnogaeth o weithredu'r blaenoriaethau. Mae cyfarfod o'r partneriaid i’w drefnu ar gyfer mis nesaf.

Mae'r adolygiad yn cyflwyno swyddogaeth gyfoes i dirweddau dynodedig, wedi’i gosod o fewn fframwaith deddfwriaethol newydd yng Nghymru, lle caiff ein tirweddau dynodedig eu gwerthfawrogi, nid yn unig am eu harddwch naturiol, ond fel mannau ffyniannus a bywiog sy’n cefnogi cymunedau byrlymus a chydnerth. Rwy'n edrych ymlaen yn fawr at gyfraniadau’r Aelodau.