Hoffwn ddiolch i Blaid Cymru, mewn gwirionedd, am gyflwyno’r ddadl hon y prynhawn yma, ar y diwrnod cyn yr etholiad cyffredinol ac fel y dywedodd Simon Thomas, ar fater a fu’n achos dros alw’r etholiad cyffredinol. Fodd bynnag, rwy’n siomedig iawn eu bod wedi ceisio cynnwys cymaint yn y cynnig, gan fod pob rhan o’r cynnig a phob is-ran mewn gwirionedd yn haeddu ystyriaeth yn ei hawl ei hun ac ni fydd gennym amser i drafod y rheini heddiw, ond efallai mai lecsiyna sy’n gyfrifol am hynny.

Penderfynodd refferendwm y llynedd un peth yn unig: y ffaith ein bod yn gadael y sefydliadau Ewropeaidd. Ni phenderfynodd beth yw’r amodau ar gyfer gadael ac ni phenderfynodd beth fyddai’r berthynas yn y dyfodol gyda’r 27 aelod o’r UE sydd ar ôl. Ac mae’n bwysig cael ein hamcanion a’r prosesau’n gywir wrth i’r DU ddechrau ar y gyfres allweddol hon o drafodaethau. Ac rwy’n siomedig iawn nad yw’r modd y mae’r Llywodraeth gyfredol—ac rwy’n gobeithio mai cyfredol yw hi, ac y bydd hi’n Llywodraeth flaenorol yfory—yn San Steffan yn ymdrin â’r mater hwn wedi dangos digon o barch i’r cyhoedd ac i’r gwledydd datganoledig wrth symud ymlaen, yn wahanol i 27 aelod yr UE, sydd mewn gwirionedd wedi cytuno’n unfrydol ar eu meini prawf ar gyfer trafodaethau. Maent wedi dod at ei gilydd, ac mae Llywodraeth y DU wedi methu gwneud hynny hyd yn oed.

Yn dilyn datganiad y Prif Weinidog ar 17 Ionawr, cyhoeddi’r Papur Gwyn, sbarduno erthygl 50 a’r Papur Gwyn ar y Bil diddymu mawr, mae’n hanfodol fod unrhyw Lywodraeth y DU yn y dyfodol yn cynnwys y gwledydd datganoledig yn llawn wrth ddatblygu ei safbwynt negodi. Dylai fod gennym ninnau hefyd safbwynt negodi wedi’i gytuno. Ac mae angen i ryngweithio’r Llywodraeth wella mewn gwirionedd y tu hwnt i gyfarfodydd y Cyd-bwyllgor Gweinidogion a’r Cyd-bwyllgor Gweinidogion (Negodiadau’r UE) yn unig, y credwn mewn gwirionedd nad ydynt yn ddim mwy nag esgus o gefnogaeth gan Lywodraeth y DU i’r digwyddiadau hyn. Nid ydynt yn siopau siarad; dylent fod yn rhywbeth yn effeithiol. Yn anffodus, nid yw hynny’n wir, ac rwy’n meddwl y dylem sicrhau, wrth inni symud ymlaen, fod hyn yn newid.

Nawr, efallai y bydd rhai’n dadlau pam y dylai fod gennym sefydliadau datganoledig, gan honni mai’r DU yw’r aelod-wladwriaeth. Wel, mae tystiolaeth wedi dangos bod cymhlethdodau’r berthynas rhwng yr UE a gwledydd datganoledig, o ganlyniad i’r cymwyseddau datganoledig, ynghyd ag effaith unrhyw delerau neu unrhyw gytundebau masnach a fydd yn cael eu gwneud â’r DU ar economïau datganoledig, yn bendant yn galw am ymwneud uniongyrchol ein Llywodraeth etholedig. Llywydd, mae Papur Gwyn Llywodraeth Cymru, a gynhyrchwyd ar y cyd â Phlaid Cymru, wedi gosod yr economi ar frig ei restr o flaenoriaethau, ac yn haeddiannol felly. Mae ein heconomi’n allweddol i’n ffyniant ar draws y wlad, a gallu busnesau Cymru i fasnachu heb rwystrau, boed yn ariannol neu reoleiddiol, ac mae’n rhaid caniatáu iddynt dyfu. Dangosodd Adam Price eisoes yn ei bwynt agoriadol y berthynas gyda dur yn fy etholaeth a’r effaith y byddai’n ei chael os na chawn hyn yn iawn.

Nawr, byddai ysgariad anodd yn arwain at Brexit Sefydliad Masnach y Byd yn golygu gosod tariffau andwyol ar ein hallforion, a fyddai’n arwain yn ôl pob tebyg at golli swyddi, dirywiad ein diwydiannau modurol a dur, dirywiad tebygol cydrannau pwysig o’n sector gweithgynhyrchu, colli marchnad allforio fawr i’n diwydiant bwyd a diod, ac yn ddiamau, at niweidio’r sector ariannol sy’n datblygu yng Nghymru. A chan ein bod yn siarad am fasnach, ystyriwch ymchwil a datblygu hefyd. Neithiwr, roeddem yn falch o gynnal y digwyddiad Gwyddoniaeth a’r Cynulliad yma yn y Senedd, ac fe’i cynhaliais ar y cyd â Simon Thomas a Nick Ramsay, a chawsom ein hatgoffa gan Simon am y papur diweddar a gyhoeddwyd gan y pedair cymdeithas ledled y DU ac effaith cyllid yr UE ar ymchwil a datblygu ac arloesi, yma yng Nghymru yn arbennig ac yn y DU, yn seiliedig ar arian yr UE. Nawr, gall cyllid ymchwil yr UE helpu i ddatblygu ein dyfodol economaidd, ac ni ddylem golli golwg ar hynny, oherwydd ni soniwyd am sicrhau arian yn lle’r arian hwnnw, ac eto, mae biliynau’n cael eu colli—£9 biliwn rhwng 2007 a 2013 i mewn i’r DU na sonnir am sicrhau unrhyw arian yn ei le.

Felly, ni allwn anwybyddu’r effaith hefyd ar rwystrau di-dariff, a fyddai’n ymwahanu oddi wrth rai’r UE ar ôl i ni adael—ac fe fyddant yn ymwahanu. Mewn gwirionedd, gallai rhwystrau o’r fath greu cost sy’n cyfateb i dariff o 22 y cant ar longau neu gyfarpar cludiant. Nawr, yn y Papur Gwyn, fel y dywedwyd eisoes, y flaenoriaeth oedd mynediad dilyffethair at y farchnad sengl, ac rwy’n credu ei bod yn un y dylai pawb ohonom ei chroesawu. Pa un a ydych am gael cytundeb masnach rydd, dyna rydym yn sôn amdano. Felly, mae’n gwneud rhywbeth y dylai pawb ohonom ei groesawu, ac nid yw’n ein hatal rhag cael cytundebau masnach rydd â chenhedloedd eraill chwaith. Felly, gadewch i ni sicrhau ein bod yn awyddus i sicrhau ein bod yn diogelu busnesau Cymru ac economi Cymru.

Nawr, fe wyddom fod yna ansicrwydd yn dod, ac rydym hefyd yn gwybod am y goblygiadau i fusnesau a all fod yn dymuno ystyried buddsoddi yng Nghymru. Rydym yn gweld hynny mewn rhannau o fusnesau sydd eisoes yma, lle maent yn mynd â buddsoddiad allan o Gymru—fe soniaf yn unig am Ford fel un enghraifft—ac mae 200,000 o swyddi yng Nghymru yn cael eu cefnogi gan ein masnach yn y farchnad sengl. Ac mae angen trefniadau trosiannol hefyd. Nawr, roeddwn wedi meddwl bod Llywodraeth y DU yn dod i weld pethau fel rydym ni’n eu gweld, ond credaf fod hynny’n ymddangos fel pe bai’n lleihau i raddau, yn anffodus. Nawr, efallai fod gan Lywodraeth y DU fandad i ni adael yr Undeb Ewropeaidd, ond nid oes mandad i ddefnyddio Brexit fel esgus dros ddinistrio ein heconomi, torri’r isafswm cyflog, a chynnau coelcerth o hawliau gweithwyr, mesurau diogelu amgylcheddol ac amddiffyniadau cymdeithasol yr ymladdwyd yn galed amdanynt. Wrth iddynt drafod ein hymadawiad o dan erthygl 50—ac yna, cofiwch, mae’n mynd i ddilyn—ac yna y berthynas yn y dyfodol gyda 27 gwlad yr UE o dan erthygl 218, rhaid iddynt ac fe ddylent dderbyn bod strwythur cyfansoddiadol y DU wedi newid, ac na ellir anwybyddu buddiannau a blaenoriaethau’r gwledydd datganoledig.