Mae Ariannin wedi chwarae rhan arwyddocaol yn hanes Cymru yn y byd. Ychydig dros ganrif cyn rhyfel y Falklands, gadawodd 153 o arloeswyr lannau Cymru am Batagonia, am eangderau Chubut. Yno, ffurfiasant gymuned sy’n dal i siarad Cymraeg ac i arddel eu Cymreictod hyd heddiw. Rhoddodd y senedd a sefydlasant yno bleidlais i’r menywod Cymreig yn 1867, 51 o flynyddoedd cyn i’w chwiorydd gartref gael yr un hawl. Rydym wedi allforio ein gwerthoedd Cymreig blaengar i’r byd byth ers hynny. Pan oeddem yn dathlu 150 mlwyddiant y Wladfa ym Mhatagonia yn ddiweddar, teithiodd Cerddorfa Genedlaethol Gymreig y BBC yno, gyda chefnogaeth Llywodraeth Cymru a’r Cyngor Prydeinig. Mae’r math hwn o gyfnewid ac allforio diwylliannol yn ganolog i’r hyn a ddylai ddod yn rhwydwaith byd-eang o bŵer meddal Cymreig. Er bod ein pŵer caled yn gyfyngedig, gall ein hasedau celfyddydol, chwaraeon, diwylliannol ac addysgol enfawr, sydd o safon fyd-eang mewn llawer o achosion—opera, offerynnol, a theatr i enwi ond ychydig—o’u defnyddio’n gywir, greu pŵer meddal sylweddol, sy’n gallu adeiladu pontydd i bob rhan o’r byd, a thrwy hynny, gall ddenu pobl i Gymru, gyda’u syniadau a’u dyfeisgarwch. Ni fyddwn yn cyflawni ein potensial os nad ydym yn buddsoddi yn y pŵer meddal hwnnw ac yn ei harneisio’n ddeallus, ac yn allweddol, os nad ydym yn cysylltu’r modd y’i defnyddiwn ac y’i cefnogwn yn agos at ein polisi economaidd.

This has always been crucially important, but it’s now even more important as we are now leaving the European Union. One of the greatest challenges for us all is to reform that relationship with the European Union. One of the most important statements in years on Wales’s role in the world is contained within the Welsh Government and Plaid Cymru White Paper, ‘Securing Wales’ Future’. We must now ensure that the UK Government delivers on the priorities set out in that White Paper. But, whilst our relationship with the single market remains unclear, the uncertainty caused by the process of leaving the European Union will mean that the prospects of attracting new businesses to Wales over the next few years are not particularly good.

We do already have significant international investors in Wales and our global co-dependence is incorporated in GE, Tata, Ford, Airbus and others—that, between them, employ thousands of our people. But, we must also set as a target for strengthening our indigenous businesses.

Rhaid i helpu busnesau Cymru i gael mynediad at farchnadoedd tramor barhau i fod yn flaenoriaeth. Dylai Llywodraeth Cymru, yn fy marn i, sefydlu corff dan arweiniad y diwydiant—fe’i galwn yn ‘Masnach Cymru’—gyda chefnogaeth Llywodraeth Cymru, ond yn gweithredu’n annibynnol, a chyda chylch gorchwyl clir i wella gallu busnesau Cymru i werthu tramor, gan gynnwys ar-lein, gan ddarparu rôl lysgenhadol i brynwyr tramor, a swyddogaeth cymorth busnes ddeallus wedi’i harwain gan fentoriaid. Mewn rhai sectorau, mae hon yn flaenoriaeth frys. Mae mwy na 90 y cant o allforion sector bwyd a diod Cymru yn mynd i’r UE. Rhaid dod o hyd i farchnadoedd newydd fel mater o flaenoriaeth. A dylai’r cytundebau masnach sy’n dod â’r marchnadoedd newydd hyn atom ac sy’n effeithio ar hanfodion bywyd economaidd ddod ger ein bron yn y Siambr hon i’w cymeradwyo, fel bod buddiannau penodol economi Cymru yn cael eu diogelu.

Ond rhaid i ni edrych y tu hwnt i Ewrop am ysbrydoliaeth, a pharhau i adeiladu ein cysylltiadau â rhannau eraill o’r byd. Dylem edrych ar waith Rhaglen Gymrodoriaeth Saltire yn yr Alban, sy’n cysylltu entrepreneuriaid a swyddogion gweithredol mewn busnesau yn yr Alban gyda chymheiriaid tramor i rannu arferion gorau byd-eang a datblygu profiad uniongyrchol o farchnadoedd tramor. Pam na ddylem gael rhywbeth sy’n cyfateb i hynny yng Nghymru?

Nawr, fe wyddom mai pryder am fewnfudo o Ewrop oedd un o’r prif achosion a oedd yn sail i’r penderfyniad i adael yr Undeb Ewropeaidd, ond ni ddylai’r rhai ohonom a ddadleuodd dros gadw ein haelodaeth o’r Undeb Ewropeaidd syrthio i’r fagl o gredu mai’r fersiwn gyfredol o reolau rhyddid i symud yw’r unig ffordd i ni fynegi ein rhyngwladoliaeth. Rhoi ein budd economaidd cenedlaethol—yn hirdymor ac ym mhob rhan o’r DU—yn ganolog i system fudo newydd yw’r peth iawn i’w wneud. A pham yn wir na ddylem gael pŵer, fel sydd gan daleithiau Canada, i bennu anghenion mudo lleol fel rhan o system ar gyfer y DU gyfan?

But, we should also reflect our internationalism in a commitment to welcome those who are fleeing war and persecution. I encourage the Government, therefore, to take action on the recommendations of the Equality, Local Government and Communities Committee to make Wales a first nation of refuge.

Gadewch inni gofio nad yw mudo byd-eang yn digwydd i un cyfeiriad yn unig. Mae’r Cymry bob amser wedi byw y tu hwnt i’n glannau, a dylem fod yn falch o’n diaspora Cymreig. Er bod mentrau allgymorth megis Cymru Byd-eang i’w croesawu cyn belled ag y maent yn mynd, yr hyn sydd ei angen arnom mewn gwirionedd yw datganiad polisi croyw a chlir gan Lywodraeth Cymru ynghylch nodau a diben y polisi diaspora, sut y byddwn yn mapio’r diaspora, pwy y gallwn weithio gyda hwy i gyflawni hynny, y rôl y gall y Llywodraeth ei chwarae, beth y mae’r Llywodraeth yn ei ddisgwyl gan eraill, a sut y bydd yn gweithio gyda Llywodraeth y DU i ddatblygu a meithrin perthynas gyda Chymry dramor.

Nid yw hyn yn ymwneud â rhwydweithio meddal a hiraeth, er mor bleserus y gall y ddau beth hynny fod. Mae’n ymwneud â sut y gall Cymru ffynnu ar dalent, creadigrwydd ac ymrwymiad yr holl Gymry, lle bynnag y maent yn digwydd byw. Heb strategaeth ddiamwys a fframwaith polisi, rydym mewn perygl o fethu yn yr uchelgais hwn. Ac eto, nid yw’n ymwneud yn unig â’r hyn y gall y Llywodraeth ei wneud. Mae’n rhaid i ni hefyd ddatgan her i’n diaspora Cymreig. Ble bynnag yr ydych yn byw, rhaid i ni ofyn y cwestiwn, ‘Beth allwch chi ei wneud yn awr dros Gymru?’ Ond yn bennaf, rhaid meithrin y sgiliau a’r syniadau sydd eu hangen arnom i fanteisio ar ein rôl yn y byd, yma gartref, drwy system addysg sy’n edrych tuag allan.

I applaud the Welsh Government on its international education programme, which is provided by the British Council and assists in giving an international perspective to our pupils. I hope to see this being built on as we develop our schools curriculum. But we also know how far behind we are in the teaching of modern foreign languages, which have been in decline for over a decade, with a reduction of over 44 per cent over the past 15 years in terms of pupils studying those subjects up to A-level. It appears that the steps we’re taking to tackle this have not been working. The demand for modern languages to ensure success in the international economy are increasing, and we won’t be preparing our young people adequately to prosper in a global economy unless we tackle that particular challenge as a matter of urgency.

Our universities are part of a global network of research and study that we should be proud of. Over 25,000 international students are studying at our universities here in Wales, each of them prospective ambassadors for Wales when they return to their home nations. Programmes such as Global Wales assist universities in extending their reach, but they must be imbued with a new feeling of responsibility to use those networks, not just to improve their own research and education but also to build the wider Welsh economy and society.

Mae miloedd o fyfyrwyr wedi croesi gorwelion newydd fel rhan o raglenni Erasmus yr Undeb Ewropeaidd. Y tu allan i’r UE, rhaid i ni sicrhau bod y cyfleoedd hyn yn parhau, ac nid fel trefniadau dwyochrog rhwng prifysgolion, ond fel rhwydwaith amlochrog o gyfleoedd cyfnewid i bawb, gan helpu i weu patrwm dinasyddiaeth ryngwladol. Wrth i ni geisio sicrhau chwarae teg rhwng addysg academaidd a galwedigaethol, beth yw maint uchelgais y Llywodraeth i roi’r un cyfle i weithio ac astudio dramor i brentisiaid? Mae yna enghreifftiau da eisoes i ni adeiladu arnynt, ond hyd nes y gallwn gynnig cyfle i brentisiaid fynd ar leoliad tramor i’r un graddau ag y gwnawn i fyfyrwyr, ni fyddwn yn cyflawni’r parch cydradd hwnnw, sy’n un o’r gwerthoedd craidd sydd gennym yn ein hymagwedd newydd tuag at sgiliau ac addysg.

Gyda’n gwerthoedd, ym mhopeth a wnawn, rhaid i’n gweithgareddau tramor adlewyrchu gwerthoedd rydym yn eu trysori gartref. Rydym wedi deddfu yn y lle hwn i fod yn genedl gyfrifol yn fyd-eang. Boed hynny drwy Gymru yn Affrica neu drwy ein Under2 Coalition o bartneriaethau amgylcheddol, rydym wedi bod o ddifrif ynglŷn â’n rhwymedigaethau dinasyddiaeth fyd-eang ag ystyried ein bod yn wlad fach. Ond rhaid i ni hefyd fyw ein gwerthoedd wrth i ni fasnachu—fel y dewiswn ein partneriaid masnachu ac fel y dewiswn eu disgrifio. Caiff cysylltiadau y dewiswn eu disgrifio fel perthnasoedd arbennig eu hennill drwy ymdrech galed a rhaid eu seilio ar werthoedd a rennir ac nid yn syml ar elw masnachol i’r ddwy ochr.

Felly, mae’r ffyrdd yr ymgysylltwn â gweddill y byd yn amrywiol, yn gymhleth ac yn gysylltiedig. Mae’n hanfodol, nid yn unig ein bod yn gweithredu i hybu ein pŵer meddal diwylliannol, i gefnogi ein hallforwyr, i adeiladu rhwydwaith o fyfyrwyr ac ymchwilwyr a pharhau i fod yn bartneriaid byd-eang ymroddgar a chyfrifol, ond mewn oes o adnoddau prin a heriau cymhleth, rhaid i bob un o’r camau a gymerwn ategu a chefnogi ei gilydd. Dylai’r rhai sy’n gweithio i ymestyn ein cysylltiadau diwylliannol allu cydweithio â’r rhai sy’n darparu teithiau masnach. Dylai’r rhai sy’n gweithio i gyrraedd ein nodau amgylcheddol wybod beth rydym yn ei wneud i ymestyn ein cyrhaeddiad addysgol. Mae hynny’n galw am strategaeth ‘Cymru yn y byd’ gydgysylltiedig, sy’n dweud wrthym beth yw blaenoriaethau Llywodraeth Cymru, sut y bydd yn gweithredu, ac yn wir, beth y mae’r Llywodraeth yn ei geisio er budd Cymru o bolisi tramor Llywodraeth y DU—a strategaeth sy’n destun trafod a chraffu fel mater o drefn yn y Siambr hon.

Am y rhan fwyaf o fy mywyd gwaith, cyn cael fy ethol, roeddwn yn gweithio ar ran busnesau rhyngwladol, yn gweithio ar brosiectau yn yr Unol Daleithiau, yn Ewrop, yn Awstralia, yn y dwyrain pell, yn ogystal ag yma yn y DU. Roedd y cyd-destun byd-eang bob amser yn bresennol. Ers cael fy ethol, cefais fy nharo gan gyn lleied rydym yn cynnwys y cyd-destun rhyngwladol yn ein trafodaethau yn y lle hwn. Yn 2015, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru strategaeth dda ar gyfer ei hymwneud â’r byd, sy’n dwyn yr un enw â’r ddadl hon. Nid yw wedi ymddangos mewn unrhyw ffordd arwyddocaol yn nhrafodion y sefydliad hwn. Felly, rwy’n croesawu’r ffaith fod y Llywodraeth bellach wedi cynnull grŵp rhyngwladol o dan nawdd y Prif Weinidog, ac edrychaf ymlaen at weld y Siambr hon yn cael cyfle i ddadlau a thrafod ei waith.

Nid yw’r modd y dewiswn ymwneud â gwledydd eraill yn eitem ddisgresiynol. O’i gael yn iawn, gallwn helpu ein cymunedau; gallwn helpu Cymru i ffynnu. O’i gael yn anghywir, cawn ein gadael ar ôl. Rydym yn byw mewn oes pan fo troi tuag i mewn ac amddiffyn yr hyn sydd gennym yn demtasiwn mewn byd o newid cyflym. Mater i ni, yn y lle hwn, yw cyflwyno achos dros strategaeth allanol glir, weladwy a chydgysylltiedig, ac i gyflwyno’r achos dros Gymru yn y byd.