A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet gadarnhau bod hwn wedi bod yn ymgynghoriad gwirioneddol, ei bod hi wedi gwrando ar ffermwyr a’r grwpiau sy’n eu cynrychioli a bod y polisi wedi cryfhau wrth i hynny ddatblygu? Rai misoedd yn ôl, roeddwn yn amheus o ymholiad gan y Pwyllgor Newid yn yr Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig ar hyn; roeddwn yn ofni y byddai pobl yn ddi-wyro yn eu safbwyntiau ac na fyddai llawer o symud wrth ymateb i gryn dipyn o dystiolaeth gan dystion. I’r gwrthwyneb yn llwyr y gwelais i, ac felly y bu gydag Ysgrifennydd y Cabinet a’r hyn y mae hi wedi'i wneud ynglŷn â'r ymgynghoriad hwn.

Rydym wedi cael datganiadau i'r wasg gan Undeb Cenedlaethol yr Amaethwyr ac Undeb Amaethwyr Cymru. Mae Undeb Cenedlaethol yr Amaethwyr yn croesawu'r camau cadarnhaol i fynd i'r afael â TB mewn bywyd gwyllt ac yn dweud ei bod yn gam ymlaen at gael Cymru heb TB. Mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi, rwy’n credu, ailgyhoeddi eu datganiad i'r wasg, ond, serch hynny, mae datganiad ynddo bod y rhaglen yn parhau i ganolbwyntio bron yn gyfan gwbl ar reoli gwartheg heb fesurau sylweddol i fynd i'r afael â'r clefyd mewn bywyd gwyllt. A yw hi'n cytuno â mi nad yw hynny'n asesiad teg o'r rhaglen? Efallai os ydych yn edrych ar ei maint a’r cyfan a ysgrifenwyd, ‘rwy’n gallu deall eu safbwynt. Ond, ar y papur cyflenwi yr ydych wedi ei gyhoeddi heddiw, mae'n dweud lle mae Llywodraeth Cymru yn barnu bod moch daear yn cyfrannu at gyndynrwydd y clefyd mewn buchesi sydd wedi’u heintio’n gronig, bydd moch daear yn cael eu trapio a'u profi ar fferm y fuches honno a bydd moch daear sy’n profi’n bositif yn cael eu lladd yn ddi-boen.

Mae hynny'n ddatblygiad gwirioneddol, ei fod yn mynd i'r afael â TB mewn bywyd gwyllt, ac nid yw’n gam hawdd iddi ei gymryd ac ni fydd yn destun cymeradwyaeth gyffredinol o fewn ei phlaid hi ei hun—ond ei bod hi, fel y gwnaeth y pwyllgor, wedi edrych ar y dystiolaeth. Roeddwn i’n teimlo rhywfaint o rwystredigaeth â'r ffordd y disgrifiodd rhai tystion ac eraill adroddiad Krebs a'r treialon rheoli moch daear ar hap, bron fel pe baent yn llechi wedi eu hanfon o'r nef, a, do, cafodd llawer iawn o arian ei wario ar y treialon hynny, ond mae rhai problemau difrifol mewn gwirionedd ynglŷn â’r modd y cawsant eu cynnal, ac fe gawson nhw eu stopio—pan oedd hi’n ymddangos bod yna aflonyddu a gwasgaru, mewn gwirionedd, fe roddon nhw'r gorau i’w fesur, ac mae treialon eraill wedi bod a thystiolaeth arall sydd wedi dangos bod effaith yr aflonyddu a gwasgaru yn gwanio. Rwy’n credu, fel yr edrychodd y pwyllgor yn fwy ar hyn, gwelsom fod Christianne Glossop, eich prif filfeddyg rhagorol, yn amheus o faint y pwyslais a roddwyd ar yr aflonyddu a gwasgaru yn yr RBCT. Yn arbennig, aeth tri aelod o'r pwyllgor yr oeddwn yn ei gadeirio ar y pryd, a minnau, i Weriniaeth Iwerddon a gwelsom, mewn gwirionedd, o ran eu hymagwedd, eu hasesiad nhw oedd bod aflonyddu a gwasgaru gryn dipyn yn llai o broblem nag yr oedd yr RBCT wedi'i ddweud.

Felly, a wnaiff hi gadarnhau y byddwn ni’n parhau i ganfod a datblygu tystiolaeth? Ac, mewn gwirionedd, mae gwyddoniaeth yn ymwneud ag edrych, a phrofi, a gwneud pethau newydd ac asesu sut yr ydych chi'n gwneud hynny. Rhan allweddol o'r strategaeth fydd gweld, pan geir gwared ar foch daear yn y modd hwn, pa effaith a gaiff hynny, gan sicrhau nad yw effaith yr aflonyddu a gwasgaru yn rhy fawr, a symud pethau ymlaen drwy benderfyniad gan y Llywodraeth sy'n ymateb i dystiolaeth, yn ymateb i ffermwyr, yn ymateb i'r pwyllgor, ac ar hynny hoffwn longyfarch Ysgrifennydd y Cabinet.