1. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am fynd i'r afael â throseddau gwledig? OAQ(5)0692(FM)

Gwnaf. Rydym ni’n gweithio'n agos gyda heddluoedd Cymru, Cyfoeth Naturiol Cymru ac awdurdodau lleol i atal a mynd i'r afael â throseddau gwledig ac i helpu i wneud pobl deimlo'n fwy diogel yn eu cartrefi ac mewn mannau cyhoeddus.

Diolch, Prif Weinidog. Mae troseddau gwledig, wrth gwrs, yn costio dros £2 filiwn bob blwyddyn i’r economi wledig. Yn y gogledd, mae gennym ni dîm troseddau gwledig sy'n gweithio'n galed iawn, gan weithio gydag asiantaethau eraill, ond maen nhw’n amcangyfrif bod 75 y cant o'u llwyth gwaith yn gysylltiedig â throseddau da byw. Mewn tair blynedd, mae 2,000 o ddefaid wedi cael eu lladd mewn 400 o ymosodiadau ar wahân gan gŵn. Maen nhw’n mynd i'r afael â dwyn cerbydau, dwyn oddi wrth fusnesau gwledig, yn ogystal ag ymosod â chŵn ar foch daear a cham-drin anifeiliaid. A wnewch chi gymeradwyo gyda mi yma heddiw a chefnogi’r gwaith rhagorol a wnaed gan dîm troseddau cefn gwlad gogledd Cymru ac addo eich cefnogaeth, ac unrhyw adnoddau ychwanegol a allai fod ar gael, ar gyfer eu gwaith rhagorol yn y dyfodol?

Gan gadw mewn cof nad yw plismona wedi'i ddatganoli ac, felly, a bod y cyllid yn dod o'r Swyddfa Gartref i raddau helaeth, ond gallaf ddweud, wrth gwrs, ein bod ni’n cefnogi'r tîm. Cafodd yr Ysgrifennydd Cabinet gyfarfod gyda'r tîm ar 15 Mehefin a chafodd y wybodaeth ddiweddaraf am raddfa’r problemau, yr ymateb yr oedd wedi ei roi ar waith, yn ogystal â’r gwaith sy’n parhau i newid y gyfraith ar lefel y DU.

Prif Weinidog, yn Islwyn, rydym ni’n wynebu, ar dwmpath hanesyddol Twm Barlwm, pla tipio anghyfreithlon, ac mae'n costio bron i £2 filiwn bob blwyddyn i Gymru mewn costau glanhau, y mae'n rhaid iddynt gael eu talu gan y trethdalwr yn y pen draw. Mae'r drosedd wledig hon yn niweidiol i iechyd pobl ac yn difetha'r mwynhad o'n cefn gwlad godidog. Ers 2007, mae Llywodraeth Cymru wedi ariannu Taclo Tipio Cymru, menter a gydgysylltir gan Gyfoeth Naturiol Cymru ac sy’n cynnwys dros 50 o bartneriaid yn gweithio gyda'i gilydd i fynd i'r afael â thipio anghyfreithlon drwy addysg. Beth mae Llywodraeth Cymru yn credu yw’r camau gweithredu sydd eu hangen i gyflawni ein gweledigaeth o frwydro yn erbyn y bygythiad hwn?

Yn gyntaf, newid agwedd a diwylliant, fel bod rhai pobl—y rhai sydd yn tipio’n anghyfreithlon—yn sylweddoli pa mor wrthgymdeithasol yw hynny. Yn ail, wrth gwrs, gorfodi a gweithio gyda Chyfoeth Naturiol Cymru ac awdurdodau lleol, a'r cyhoedd, yn wir, i wneud yn siŵr bod hynny'n digwydd. Ac, yn drydydd, trwy orfodi cosbau. Er enghraifft, rydym ni’n gwybod ein bod ni wedi edrych ar gyflwyno hysbysiadau cosb benodedig am achosion o dipio anghyfreithlon ar raddfa fach. Mae hynny'n cynnig ymateb mwy effeithlon a chymesur i awdurdodau lleol i droseddau lefel isel, nifer uchel, ond, wrth gwrs, ar gyfer y rheini sy’n fwy difrifol ac yn droseddwyr mwy mynych, yna, wrth gwrs, gellir eu herlyn o fewn y gyfraith. Ond mae hyn yn dibynnu ar gudd-wybodaeth yn dod oddi wrth y cyhoedd er mwyn darparu’r dystiolaeth yn y lle cyntaf.

Yn ystod yr wythnos yma, mae Heddlu Dyfed-Powys a Phrifysgol Aberystwyth yn cynnal astudiaeth mewn i droseddu gwledig i drio casglu tystiolaeth, gan ein bod ni’n tybio, a dweud y gwir, fod troseddu gwledig yn costio mwy na rhai o’r ffigurau sydd wedi cael eu defnyddio hyd yma. A fyddech chi’n ymuno gyda fi i annog ffermwyr i gyfrannu at yr astudiaeth yna, a, hefyd, i longyfarch Heddlu Dyfed-Powys am ddefnyddio DNA defaid am y tro cyntaf erioed, i sicrhau bod rhywun yn mynd i gael ei erlyn a chael ei ganfod yn euog o ladrata defaid? Mae hwn yn ddatblygiad cyffrous, rwy’n meddwl, ym maes troseddu gwledig.

Gwnaf, wrth gwrs. Mae’n hollbwysig ein bod ni’n gallu sicrhau mwy o dystiolaeth er mwyn sicrhau bod pobl yn gallu cael eu herlyn. Ond, wrth gwrs, mae’r heddlu a phob awdurdod yn dibynnu ar y wybodaeth y maen nhw’n ei chael wrth ffermwyr, a rhai eraill sydd yn byw yng nghefn gwlad, er mwyn sicrhau eu bod nhw’n gallu cynyddu’r dystiolaeth hynny.